Trong cơ chế
thị trường, quy định hợp tác xã sẽ không được góp vốn, mua cổ phần ở doanh
nghiệp khác trong dự thảo Luật Hợp tác xã sửa đổi, đã gây nhiều tranh cãi
tại phiên họp của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội sáng 4.10.
Theo Bộ trưởng Kế hoạch - Đầu tư Võ Hồng
Phúc, dự thảo Luật mới sẽ quy định rõ hơn bản chất của tổ chức hợp tác xã so
với tổ chức doanh nghiệp.
Bản chất của khu vực này là dựa trên nền tảng
hợp tác, tán thành, cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho chính thành viên, chứ
không phải mục tiêu cung cấp cho thị trường để tối đa hóa lợi nhuận như
doanh nghiệp.
 |
Có những hợp tác xã
vận tải vẫn hoạt động như một doanh nghiệp. |
Ví dụ như về quan hệ sở hữu, thành viên hợp
tác xã vừa là đồng sở hữu, vừa là khách hàng sử dụng sản phẩm, dịch vụ của
hợp tác xã, trong khi ở tổ chức doanh nghiệp, thành viên chỉ là người đồng
sở hữu doanh nghiệp.
Thành viên hợp tác xã góp vốn, đồng thời cam
kết sử dụng sản phẩm của hợp tác xã, hoặc là người lao động trong hợp tác
xã, nhưng ở doanh nghiệp thì ngoài việc góp vốn, thành viên không có ràng
buộc khác.
Thành viên hợp tác xã được chia lãi theo mức
độ sử dụng dịch vụ của hợp tác xã, còn ở doanh nghiệp là chia lãi theo vốn
góp… Mỗi thành viên được góp vốn tối đa không quá 30% vốn điều lệ.
Tuy nhiên, dự thảo luật gây nhiều tranh cãi
không phải ở câu chữ, qui định mà chính từ quan điểm.
Cho đến nay, nhìn nhận bản chất hoạt động của
hợp tác xã là như thế nào trong nền kinh tế thị trường chưa hẳn đã thống
nhất trong Quốc hội. Thể hiện rõ nét nhất là ở việc định nghĩa hợp tác xã đã
vấp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Theo Uỷ ban Kinh tế, có ý kiến tán thành bỏ
qui định, hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp, để tránh gây
hiểm nhầm hợp tác xã là doanh nghiệp, dẫn tới hoạt động sai lệch bản chất.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác lại cho rằng,
phải giữ quy định này vì thực chất, hợp tác xã hoạt động như một loại doanh
nghiệp đặc thù, cần bình đẳng với các công ty trong Luật doanh nghiệp.
Qui định gây nhiều băn khoăn nhất là việc có
nên cho phép thành lập doanh nghiệp, việc góp vốn, mua cổ phần của hợp tác
xã hay không.
Bộ trưởng Võ Hồng Phúc cho biết, Chính phủ đã
thống nhất không nên cho phép hợp tác xã thành lập công ty, góp vốn, mua cổ
phần của doanh nghiệp khác, để tránh việc hợp tác xã xa rời bản chất, mục
đích là để phục vụ thành viên trên cơ sở tài sản chung không chia.
Tuy nhiên, ông Hà Văn Hiền, Chủ nhiệm Uỷ ban
Kinh tế nói riêng quy định này cần nghiên cứu rõ hơn.
Uỷ ban Kinh tế nhận thấy, nếu đã xem hợp tác
xã là tổ chức kinh tế tự chủ, bình đẳng với các loại hình kinh tế khác trong
cơ chế thị trường thì không thể không cho phép hợp tác xã thành lập công ty
trực thuộc, hoặc góp vốn, mua cổ phần… Trên thực tế, đã có các doanh nghiệp
trực thuộc các hợp tác xã.
Qua khảo sát, nhiều hợp tác xã như hợp tác xã
vận tải, quỹ tín dụng nhân dân... lại chủ yếu cung cấp sản phẩm, dịch vụ ra
thị trường, xã viên chỉ góp vốn và hưởng lại trên mức vốn góp. Hoạt động như
vậy không khác tổ chức doanh nghiệp.
Uỷ ban Kinh tế đề nghị Chính phủ cần làm rõ
hướng xử lý đối với các hợp tác xã có xu hướng vận động ra khỏi khuôn khổ
như vậy.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên cho
biết, thời gian qua, có hợp tác xã mạnh lên, tiếp cận được các nguồn vốn của
Nhà nước, còn lại hầu hết èo uột, không phát triển lên được là do không tiếp
cận được các nguồn vốn.
“Kỳ họp tới, Quốc hôi sẽ phải đánh giá kỹ
vì sao tổ chức này không phát triển được như yêu cầu”, ông Kiên nói.
3.744 hợp tác xã “chết lâm
sàng”
Hiện, cả nước còn 3.744 hợp tác xã
có tên, nhưng không hoạt động. Nhiều hợp tác xã hoạt động hình
thức, lúng túng trong xây dựng phương án tổ chức hoạt động.
Đóng góp vào GDP của kinh tế tập
thể với nòng cốt là hợp tác xã giảm sút liên tục trong 15 năm
qua, từ gần 11% năm 1995 xuống còn 4,54% năm 2009.
Dự báo trong những năm tới, đóng
góp vào GDP của kinh tế tập thể có thể sẽ tiếp tục giảm, tốc độ
tăng trưởng cũng sẽ ở mức rất thấp. |