Đoạn văn viết về việc vua Gia Long cắm cờ tuyên bố chủ quyền ở Hoàng Sa vào năm 1816 trong tạp chí The Journal of the Asiatic Society of Bengal xuất bản tại Calcuta (Ấn Độ) năm 1837 (Tập VI, phần II, có in bài viết Note on the Geography of Cochin China).

(Tiếp theo kỳ trước)

2. TÀI LIỆU THẾ KỶ XIX

- Sách địa lý Allgemeine Geographische Ephemeriden của F.J. Bertuch xuất bản tại Weimar năm 1815. Trang 116 liệt kê những địa danh thuộc về vương quốc Cochinchina, gồm: Tschiampa (Champa), Donnai, Saigong (Sài Gòn), Paracels và Condor (Côn Đảo).

- Hồi ký Le mémoire sur la Cochinchine của Jean-Baptiste Chaigneau viết vào khoảng năm 1820. Trong hồi ký này có đoạn viết: “Vương quốc Cochinchine mà vị vua hiện nay (vua Gia Long) tuyên xưng hoàng đế gồm xứ Nam Hà theo đúng nghĩa của nó, xứ Bắc Hà, một phần vương quốc Cao Miên, một vài đảo có dân cư ở không xa bờ biển và quần đảo Paracel hợp thành từ những đảo nhỏ, bãi ngầm và mỏm đá không có người ở. Chỉ đến năm 1816 đương kim hoàng đế mới chiếm hữu được quần đảo này”.

- Sách địa lý Vollstandige und Neueste Erdberschreibungh do Georg Hassel chủ biên, xuất bản tại Weimar năm 1822. Trang 736 viết về quần đảo Paracels cùng các tỉnh: Quảng Ngãi, Quy Nhơn, Phú Yên, là các vùng địa lý đặc thù của vương quốc An Nam. Sách còn liệt kê tên các đảo thuộc Paracels như: Tree Islands (đảo Cây), Woody Islands (đảo Phú Lâm), Rocky Island (đảo Hòn Đá), Amphitrite (nhóm đảo An Vĩnh), Lincoln (đảo Lin Côn), Pattle (đảo Hoàng Sa), Roberts (đảo Hữu Nhật), Money Island (đảo Quang Ảnh), Duncan (đảo Quang Hoà), Passoo Keah (đảo Rùa Trắng), Drummond (đảo Duy Mộng) và Triton (đảo Tri Tôn).

- Tập san Journal of an Embassy from the Governor-General of India to the Courts of Siam and Cochin China, 2 tập, do John Crawfurd biên soạn, xuất bản tại London năm 1830. Tập II, các trang 243-244, liệt kê tên những đảo chính thuộc về Cochin China, như: Pulo Condore, Pulo Can-ton còn gọi là Col-lao Ray (Cù Lao Ré) và Cham col-lao còn gọi là Col-lao Cham (Cù Lao Chàm), có đoạn viết: “Năm 1816, vua Cochin China đã chiếm một quần đảo không có người ở và hiểm trở bao gồm nhiều đá, đảo nhỏ, bãi cát… gọi là Paracels. Theo đó, nhà vua tuyên bố quần đảo này thuộc chủ quyền nước này, mà hầu như sẽ không bị tranh chấp”.

- Từ điển tổng quan về lịch sử, địa lý và thống kê Allgemeines historisch statistsch seografisches. Handlungs, Post und Zeitungs-Lexikon của Theophit Friedrich Ehrnamm, Heinrich Schorch và Karl Gottfried Richter, xuất bản tại Erfurt và Gotha (Đức) năm 1830. Trang 242, vần R, có hai mục từ: “Roberts-Island của An Nam, thuộc Paracels” và “Rocky-Island của An Nam, thuộc Paracels”.

- Từ điển địa lý Nuovo dizionario geografico universale statistico - storico - commerciale do Arrowsmith, Buesching, Balbi và Cannabich biên soạn, tập IV, phần I, xuất bản tại Venezia (Ý) năm 1831. Trang 680 miêu tả: “quần đảo Paracels nằm cách đảo Hải Nam và cách bờ biển Cochinchina một khoảng cách như nhau, thuộc về vương quốc An Nam”.

- Sách Traité élémentaire de géographie: contenant un abrégé méthodique du précis de la géographie universelle do Malter-Brun chủ biên, tập II, xuất bản tại Paris năm 1831. Trang 221 có đoạn viết: “nằm cách bờ biển Cochinchina và đảo Hải Nam (Trung Quốc) một khoảng bằng nhau, quần đảo Pracels thuộc về đế chế An Nam”.

- Sách Die Erdkunde von Asien của Carl Ritter, tập III, xuất bản tại Berlin năm 1834. Trang 922 miêu tả các đảo thuộc vương quốc Cochinchina như: Pulo Canton hay Collao Roe (Cù Lao Ré), Collao Cham (Cù Lao Chàm) và quần đảo Paracels là “dãy đảo đá san hô đầy nguy hiểm, nổi tiếng vì nhiều rùa và cá, nằm ở phía Đông Nam đảo Hải Nam. Những đảo nhỏ đầy cát và rong này vốn được hoàng đế Cochinchina tuyên bố chủ quyền từ năm 1816 và không gặp bất kỳ sự phản đối nào của các nước lân bang”.

- Sách Geografia fisica e politica của Luigi Galanti, tập III, xuất bản tại Napoli năm 1834. Trang 197 viết về Hoàng Sa như sau: “Parcel hay Parcels bao gồm nhiều mỏm đá có đáy sâu, và không chiếm nhiều diện tích như được giới thiệu trong bản đồ chung, thuộc về đế chế An Nam”.

- Tạp chí The Journal of the Asiatic Society of Bengal xuất bản tại Calcuta (Ấn Độ) năm 1837. Tập VI, phần II, có in bài viết Note on the Geography of Cochin China (Chú dẫn địa lý Việt Nam) của Giám mục Jean Louis Taberd khẳng định: “Quần đảo Pracel hay Paracels là một khu vực chằng chịt những hòn đảo nhỏ, đá ngầm và bãi cát… Những người dân xứ Cochin China gọi khu vực đó là Cồn Vàng”. Đặc biệt, trang 745 ghi rõ: “Mặc dù rằng hình như loại quần đảo này chỉ có độc những tảng đá ngầm mà không có gì khác, và độ sâu của biển hứa hẹn những điều bất tiện hơn là sự thuận lợi, nhưng vua Gia Long vẫn nghĩ rằng ông đã tăng cường được quyền thống trị lãnh thổ của mình bằng sự sáp nhập tội nghiệp đó. Vào năm 1816, nhà vua đã tới long trọng cắm lá cờ của mình và đã chính thức giữ chủ quyền ở các bãi đá này, mà chắc chắn là sẽ không có một ai tìm cách tranh giành với ông”.

- Sách địa lý Géographie moderne: redigée d’après les matériaux les plus récents sur le plan de l’ouvrage của Victor Levasseur, xuất bản tại Paris năm 1839. Trang 200, mục Empire d’An-nam ou de Viet-nam (Đế chế An Nam hay Việt Nam), ghi rõ: “Bắc giáp với Trung Hoa, Tây giáp Thái Lan, Đông và Nam giáp Biển Đông và vịnh Tonkin (vịnh Bắc Bộ). Đế chế này do Ngai-en-Choung (Nguyễn Ánh) hay Gia Long thành lập từ đầu thế kỷ (XIX), gồm các vùng địa lý sau: vương quốc Cochinchine hay Nam An Nam với quần đảo Paracels, vương quốc Tonquin hay Toung-King hay Bắc An Nam với nhóm đảo Pirates trong vịnh Tonkin, vương quốc Tsiampa (Champa) do các bộ lạc tự trị chiếm đóng”.

- Sách Taschenbuch zur Verbreitung geographischer Kenntnisse của Johann Gottfried Sommer, xuất bản tại Praha (Séc) năm 1839. Trang 296, mục Cochinchina (Đàng Trong) viết: “Ngoài biển của vương quốc Cochinchina có rất nhiều đảo... Trong vùng biển (Nam) Trung Hoa, chỉ có các đảo sau thuộc chủ quyền Cochinchina là quan trọng: Pulo-Condore, Pulo-Canton hay là Col-lao-Ray và Tscham-col-lao hay là Col-lao-Tscham. Ngoài các đảo này ra, năm 1816, vua Cochinchina đã chiếm hữu bãi đá san hô nguy hiểm và không có người sinh sống, gồm nhiều bãi đá và cồn cát có tên là Paracles. Khó ai có thể phản đối chủ quyền của Cochinchina về phần đất mới chiếm của vương quốc này”.

- Từ điển địa lý Geographisch-Statistisches Handworterbuch của J.H. Moller, xuất bản tại Gotha (Đức) năm 1840. Trang 46, vần A, có mục từ: “Amfitrite (An Vĩnh), thuộc quần đảo Paracel: Một trong những nhóm đảo nằm xa nhất về phía bắc quần đảo Paracel của vương quốc An Nam”.

- Sách Del vario grado d’importanza degli stati odierni của Cristoforo Negri, xuất bản tại Milano (Ý) năm 1841. Trang 421 ghi nhận: “Vào năm 1816, vua của vương quốc Cochinchina (vua Gia Long) đã chiếm hữu quần đảo Hoàng Sa”.

- Hồi ký Voyage pittoresque en Asie et en Afrique của J.B. Eyriès, xuất bản tại Paris năm 1841. Trang 201 có đoạn viết: “Có nhiều đảo tại đế chế An Nam: ta lưu ý về phía Nam - Đông Nam của đảo Hải Nam có quần đảo Paracels, là một chuỗi đá ngầm rất nguy hiểm do các bãi cát và mỏm đá ở xung quanh. Các đảo này không có người ở, nhưng do việc khai thác đồi mồi và cá ở đây rất nhiều, (nên) hoàng đế An Nam đã cho chiếm hữu nó vào năm 1816 mà các lân bang không hề có ý kiến gì”.

(còn tiếp)