Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, ngày 27/11, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Tham gia thảo luận tại hội trường, đại biểu đánh giá cao các quy định về ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư được quy định trong dự án Luật. Tuy nhiên, các ý kiến góp ý của đại biểu cũng cho rằng, cần phân biệt rõ bản chất giữa ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, cần xác định ưu đãi phải chọn lọc – hỗ trợ phải thực chất.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Tây Ninh cho rằng vấn đề ưu đãi và hỗ trợ đầu tư được quy định tại Chương III, từ Điều 14 đến Điều 17 trong dự thảo Luật xác định là nhóm chính sách có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao, tạo lập động lực tăng trưởng mới, đồng thời đồng hành cùng doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu sâu rộng.

Dự thảo lần này tiếp tục thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, nhất là trong việc tách bạch rõ ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư, giúp công cụ chính sách minh bạch, tránh lẫn lộn, bổ sung nhiều chính sách hỗ trợ mới gắn với xu hướng phát triển bền vững như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, trung hòa carbon và thiết lập khung pháp lý cho ưu đãi đặc biệt, tạo điều kiện thu hút các dự án chiến lược có tầm ảnh hưởng lớn.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều ưu đãi còn dàn trải, chưa thực sự tập trung vào ngành mũi nhọn. Tại Điều 15, dự thảo quy định cụ thể ưu đãi đầu tư theo 2 tiêu chí là ngành nghề và địa bàn. Trong đó, với việc liệt kê số lượng lớn các ngành được ưu đãi theo dự thảo thì gần như ngành nào của nền kinh tế đất nước cũng được ưu đãi.

“Nếu việc xác định ưu đãi quá rộng, dàn trải, chưa tập trung vào ngành trọng tâm như vậy sẽ khiến nguồn lực ngân sách bị phân tán, không tạo dấu ấn đột phá; không khuyến khích được doanh nghiệp đầu tư vào ngành chiến lược” - đại biểu Mỹ Dung khẳng định.

Do đó, đại biểu Mỹ Dung kiến nghị cần tập trung ưu đãi cao nhất cho các ngành như bán dẫn và thiết bị điện tử chiến lược; trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu; năng lượng tái tạo, hydrogen, lưu trữ năng lượng; công nghệ sinh học, dược phẩm công nghệ cao và công nghiệp quốc phòng công nghệ cao để bảo đảm nguồn lực đủ để tạo lợi thế vượt trội.

Đối với địa bàn ưu đãi, dự thảo cũng quá rộng, thiếu trọng tâm. Ngoài địa bàn khó khăn và đặc biệt khó khăn, dự thảo quy định ưu đãi toàn bộ trong Khu, cụm công nghiệp, khu kinh tế,  khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế.

“Trong thực tế, phần lớn dự án sản xuất đều đặt trong khu công nghiệp, như vậy gần như mọi dự án trong khu công nghiệp đều được ưu đãi. Đây là chính sách dàn trải, không phân biệt, làm giảm hiệu quả ưu đãi và có nguy cơ bị lợi dụng. Đồng thời có thể tạo nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh giữa các địa phương. Khi danh mục quá rộng và tiêu chí không rõ, địa phương có thể linh hoạt diễn giải để thu hút đầu tư bằng mọi giá. Điều này dẫn tới những cuộc đua về nơi ưu đãi được sử dụng để cạnh tranh thay vì năng lực nội tại. Vì vậy, lần sửa đổi luật này cần định hướng rõ ưu đãi phải chọn lọc – hỗ trợ phải thực chất” - đại biểu Mỹ Dung đề nghị.

Đối với vấn đề về chính sách ưu đãi đầu tư, đại biểu Mỹ Dung cũng cho rằng, trong nhiều năm qua, chính sách ưu đãi chủ yếu tập trung vào thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu; miễn, giảm tiền thuê đất, khấu hao nhanh;...

“Đây là các ưu đãi cần thiết nhưng hiện nay không còn tạo lợi thế cạnh tranh, nhất là khi nhiều nước trong khu vực cũng đang sử dụng công cụ tương tự. Trong khi đó, xu hướng quốc tế chuyển dịch mạnh sang các ưu đãi phi tài chính, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao. Hiện nay chúng ta cũng đang thiếu nhóm ưu đãi phi tài chính này như ưu tiên tiếp cận dữ liệu số, cơ sở dữ liệu công; cơ chế sandbox cho mô hình kinh doanh mới, đặc biệt trong AI, fintech, năng lượng mới; tín dụng thuế R&D, cho phép doanh nghiệp khấu trừ một tỷ lệ cố định của chi phí nghiên cứu khỏi thuế phải nộp… Những công cụ này sẽ phù hợp với chiến lược cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực bán dẫn, AI, công nghệ sinh học và chuyển đổi số” - đại biểu Mỹ Dung phân tích.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng, vẫn đang thiếu cơ chế ưu đãi theo kết quả thực hiện. Hiện nay, ưu đãi được cấp dựa vào điều kiện đăng ký ban đầu, không gắn với kết quả thực hiện. Nhiều doanh nghiệp FDI mặc dù kê khai lỗ kéo dài nhưng vẫn hưởng ưu đãi thuế, còn tình trạng chuyển giá khó kiểm soát.

Do đó, đại biểu kiến nghị bổ sung cơ chế nhà đầu tư chỉ được tiếp tục hưởng ưu đãi nếu đạt được các chỉ số như: Tỷ lệ nội địa hóa; chi cho R&D; số lao động chất lượng cao được đào tạo; sản phẩm công nghệ mới được thương mại hóa; năng lượng sạch trong sản xuất. Đồng thời, bổ sung cơ chế hậu kiểm định kỳ hằng năm, thu hồi ưu đãi nếu không đạt chỉ số cam kết cũng như bổ sung quy định cơ chế hậu kiểm bắt buộc, đánh giá hằng năm, thu hồi ưu đãi nếu không đạt cam kết; rà soát về quy định ưu đãi và hỗ trợ để không xung đột với các pháp luật khác liên quan trực tiếp Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Ngân sách.

Ngoài ra, đối với các phụ lục danh mục ban hành kèm theo dự thảo Luật, đại biểu Mỹ Dung cho rằng các cơ quan chức năng cần rà soát kỹ lưỡng, để loại bỏ hoặc cập nhật danh mục cho đúng với tính chất quản lý hiện nay, tránh tình trạng áp dụng pháp luật thiếu thống nhất hoặc gây khó khăn không cần thiết cho các hoạt động sản xuất kinh doanh hợp pháp. Đồng thời, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát toàn diện phụ lục, mạnh dạn bãi bỏ các mục không còn cần thiết, bảo đảm rằng danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện chỉ giới hạn trong những lĩnh vực thật sự cần thiết để bảo vệ lợi ích công cộng theo đúng nguyên tắc của Luật Đầu tư./.

Kiên Định – Ngọc Hoa