Ngày 27.4.2025, tại rạch Bảo (xã Long Giang, huyện Bến Cầu), nơi tiếp nhận nước thải sinh hoạt từ bốn xã Long Giang, Long Khánh, Long Thuận và Tiên Thuận thuộc huyện Bến Cầu, nước chuyển màu nâu đen. Kết quả phân tích mẫu nước lấy tại thời điểm kiểm tra chỉ số COD lên tới 36 mg/L, vượt mức giới hạn D (giới hạn: COD=20 mg/L) tới 1,8 lần, ảnh hưởng đến các loại sinh vật thuỷ sinh.

Tại đoạn sông từ cầu Bến Đình (huyện Gò Dầu) đến xã Trường Đông (thị xã Hoà Thành), nước có màu đen nhẹ. Đáng lo ngại hơn, nước rỉ từ bãi tập kết lục bình của Công ty cổ phần Phát triển nông nghiệp Thành Thành Công (đơn vị xử lý lục bình) có một số chỉ tiêu vượt tiêu chuẩn nhiều lần. Ngay sau đó, Sở đã yêu cầu đơn vị xử lý lục bình nhanh chóng thu gom, vận chuyển toàn bộ lục bình đã trục vớt xử lý đúng theo quy định. Kết quả đến ngày 6.5.2025, toàn bộ lục bình tại bãi đã được xử lý xong.

Ngày 8.5, theo phản ánh của người dân tại bến Băng Dung (Châu Thành) có hiện tượng cá nổi đầu bất thường. Sở NN&MT đã phối hợp với chính quyền địa phương kiểm tra, khảo sát thực tế tại khu vực trên (dài khoảng 2,5km đến 3km) nước sông có màu bình thường, không bị đen hay bốc mùi hôi. Tuy nhiên, trên mặt nước xuất hiện một số loài cá nhỏ nổi đầu như: cá chốt, cá trắng, cá mè, cá cơm, cá lưỡi trâu... dạt vào hai bên bờ sông. Tại thời điểm đoàn kiểm tra, khu vực này có 20 ghe cào (có gắn động cơ máy nổ, xung điện đang khai thác thác thuỷ sản).

Theo kết quả phân tích, các thông số chất lượng nước tại bến Băng Dung đều nằm trong giới hạn cho phép. Riêng hàm lượng oxy hoà tan (DO) thấp (chỉ đạt 1,29 mg/L thấp hơn giới hạn D (2 mg/L)), gây ảnh hưởng lớn các thuỷ sản. Trong khi đó, theo người dân địa phương, tình trạng cá nổi đầu hàng loạt trên sông có thể liên quan đến hoạt động đánh bắt thuỷ sản trái phép bằng hoá chất và xung điện. Sở NN&MT đã đề nghị UBND xã, Công an xã Phước Vinh xử lý theo quy định đối với các ghe cào. Tuy nhiên, do địa phương thiếu nhân sự, phương tiện, thiết bị hoạt động kiểm tra, trong khi các đối tượng đánh bắt thuỷ sản trái phép rất manh động, có thể gây nguy hiểm cho cán bộ.

Đến ngày 15.5, tình trạng cá nổi đầu tiếp tục tái diễn tại rạch gần cầu Quan. Nguyên nhân bước đầu được cho là do nước mưa cuốn nước trong các cống rãnh từ trong đô thị (có tạp chất ô nhiễm) ra sông làm giảm mạnh hàm lượng oxy hoà tan trong nước.

Để khắc phục tình trạng thiếu oxy và cải thiện dòng chảy, ngày 10.5, Sở NN&MT đã đề nghị Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Miền Nam xả nước từ kênh Tây với lưu lượng 5 m³/s vào sông Vàm Cỏ Đông. Sau đó, chỉ số DO tại bến Băng Dung đã được cải thiện đáng kể. Các đợt kiểm tra gần đây cho thấy chất lượng nước sông dần phục hồi, các chỉ tiêu nước đều đạt yêu cầu theo Quy chuẩn Việt Nam.

Theo thông tin từ Sở NN&MT, tình trạng ô nhiễm nguồn nước trên sông Vàm Cỏ Đông đã được ghi nhận từ năm 2015. Hằng năm, vào thời điểm cuối mùa khô và đầu mùa mưa (tháng 4, 5) tại các đoạn sông hẹp, uốn khúc, dòng chảy yếu. Chất lượng nước sông có một số thông số như DO, COD, NH3 suy giảm không đạt quy chuẩn quy định và sẽ được cải thiện dần khi mùa mưa đến.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm được xác định là do nhiều yếu tố, trongđó có các yếu tố tự nhiên và tác động của con người. Theo đó, sông Vàm Cỏ Đông chảy qua địa phận tỉnh Tây Ninh có độ dốc nhỏ, tốc độ dòng chảy chậm, lòng sông tích tụ nhiều phù sa và vật chất khiến đáy sông ngày càng nâng cao. Lớp bùn dưới đáy sông có tính chất mềm yếu, giàu hữu cơ và dễ chứa các chất ô nhiễm (kim loại nặng, hợp chất phèn...), các kim loại này hoà tan kết hợp với xác thực vật phân huỷ (như lục bình) làm nước sông đổi màu và bốc mùi tanh.

Ngoài ra, một khối lượng nước thải ô nhiễm xuyên biên giới từ Campuchia chảy vào Việt Nam tại kênh Đìa Xù, khu vực Cầu Trắng cột mốc 170. Nước thải ô nhiễm trên xuất phát từ các khách sạn, casino, doanh nghiệp (thành phố Bavet, tỉnh Svay Rieng) và từ bãi rác, khu vực dân cư, sản xuất kinh doanh (huyện Ponhea Kraek, tỉnh Tboung Khmum) chảy tràn xuống mương nước giáp biên giới, đổ vào lãnh thổ Việt Nam tại khu vực cột mốc phụ 117/1 thuộc xã Tân Lập, huyện Tân Biên ra thượng nguồn sông Vàm Cỏ Đông.

Theo Sở NN&MT, để giám sát và bảo vệ nguồn nước lưu vực sông Vàm Cỏ Đông, từ năm 2006 đến nay, Tây Ninh đã đầu tư lắp đặt 6 trạm quan trắc nước mặt tự động (cầu Thái Hoà, cầu Gò Chai, cầu Gò Dầu, rạch Trưởng Chừa, cầu Tha La, bến Vĩnh Thuận) và 59 doanh nghiệp (đối tượng phải lắp đặt quan trắc tự động nước thải) lắp đặt truyền tải dữ liệu liên tục về Trung tâm điều hành tại Sở, Trung tâm Giám sát điều hành kinh tế - xã hội của tỉnh, Bộ NN&MT theo quy định.

Theo kết quả quan trắc, chất lượng nước mặt lưu vực sông Vàm Cỏ Đông tại các vị trí ô nhiễm năm 2024 và 4 tháng đầu năm 2025 (mùa khô) so sánh Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho thấy, thông số hữu cơ không đạt giới hạn cho phép. Cụ thể, Amoni vượt 2 lần, tổng N vượt 1,5 lần, hàm lượng oxy hoá học (COD) vượt 1,5 lần, hàm lượng oxy hoà tan (DO) thấp hơn 1,1 – 3 lần.

Từ đầu năm 2025 đến nay, Sở NN&MT đã tăng cường công tác giám sát các nguồn thải lớn vào sông tại 6 khu công nghiệp, khu chế xuất; 65 cơ sở chế biến khoai mì (hoạt động cầm chừng); 2 cơ sở chế biến mía đường và các cơ sở chế biến cao su. Kết quả, không phát hiện xả nước thải chưa qua hệ thống xử lý ra lưu vực sông. Sở cũng đã yêu cầu các cơ sở ký cam kết tuân thủ các quy định về kiểm soát nước thải.

Bài, ảnh: Minh Dương
Thiết kế: Ngọc Trâm