Với ý nghĩa hào hùng, mang tính thời đại đó, ngày này hằng năm trở thành Ngày Chiến thắng của tất cả các dân tộc yêu chuộng hòa bình, tự do và công lý; ngày tưởng nhớ, tri ân những người đã chiến đấu, hy sinh vì lý tưởng bảo vệ Tổ quốc.

Các chiến sĩ Hồng quân Liên Xô vui mừng chiến thắng tại Berlin, ngày 9/5/1945, sau khi Đức chính thức ký tuyên bố đầu hàng Liên Xô và các nước đồng minh. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Chiến thắng vĩ đại của nhân loại

Nhân loại sẽ còn nhắc tới Chiến tranh Thế giới thứ II (1939-1945) như một cuộc chiến tàn khốc nhất, đẫm máu nhất, đau thương nhất với quy mô rộng lớn nhất. Chiến tranh Thế giới thứ II là cuộc chiến tranh lớn nhất trong lịch sử nhân loại do liên minh phát xít Đức, Ý và quân phiệt Nhật Bản phát động, tập trung chủ yếu tại chiến trường châu Âu và bao trùm trên hầu hết các châu lục, liên quan đến hơn 70 nước với 1,7 tỷ người, trong đó có tới 110 triệu quân tham chiến.

Sau khi đánh chiếm hàng loạt nước châu Âu, phát xít Đức tập trung lực lượng lớn tiến công Liên Xô, mở ra cuộc chiến tranh Xô-Đức (1941-1945) với những đòn tấn công khốc liệt và chớp nhoáng, song đã nhận lại sự chống trả quyết liệt của quân và dân Liên Xô. Sau khi chuyển từ phòng ngự sang chiến lược phản công, Hồng quân Liên Xô tấn công dồn dập quân Đức trên mặt trận phía Đông, giải phóng Tổ quốc và nhiều quốc gia trong khu vực. Đúng 0h43 ngày 9/5/1945 (theo giờ Moskva), đại diện Đức quốc xã đã phải ký biên bản xác nhận đầu hàng vô điều kiện Liên Xô và các nước Đồng minh.

Xe tăng Liên Xô trên đường phố Berlin vừa được giải phóng, ngày 1/5/1945. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Chiến thắng của Hồng quân Liên Xô và các lực lượng yêu chuộng hòa bình tiến bộ trên toàn thế giới đã tạo nên bức tượng đài anh hùng chói sáng của nhân loại. 

Ở thời kỳ đó, đã có tới 27 triệu chiến sĩ Hồng quân và người dân Liên Xô ngã xuống để tạo nên hòa bình, tạo nên chiến tích vẻ vang cho nước Nga và cho cả nhân loại. Chủ nghĩa phát xít lúc bấy giờ là “kẻ thù chung” của cả thế giới, đe dọa sự an nguy, thậm chí là sự sống còn của nhân loại. Chính vì vậy, chiến thắng của Liên Xô và các nước yêu chuộng hòa bình còn là động lực quan trọng thúc đẩy các dân tộc bị áp bức đứng lên giành lại độc lập, tự do chính đáng của mình.

Ngày 25/4/1945, Hồng quân Liên Xô bao vây hoàn toàn Berlin - sào huyệt cuối cùng của phát xít Đức. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Từ đây, các dân tộc bị áp bức đã vùng lên mạnh mẽ giành độc lập, tự do và quyền tự quyết định vận mệnh của mình, làm lung lay, sụp đổ hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc, thực dân tại châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh. Trong đó, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm nên Cách mạng Tháng Tám thành công, lập ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, mở ra một chặng đường lịch sử mới đầy tự hào và vẻ vang.

Chiến thắng phát xít của Hồng quân Liên Xô cũng đã tạo nên nền tảng cho chủ nghĩa đa phương thế giới ngày nay, tạo bước chuyển mạnh mẽ đối với cục diện chính trị thế giới. Nổi bật nhất là sự ra đời của Liên hợp quốc với những nguyên tắc quan hệ quốc tế như tôn trọng quyền bình đẳng, quyền tự quyết giữa các quốc gia; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình...

Chiến sĩ Hồng quân thuộc Phương diện quân Byelorussia 1 cắm lá cờ chiến thắng lên nóc Nhà Quốc hội Đức, chiều 30/4/1945. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Với những ý nghĩa vẻ vang và cao cả ấy nên dù đã 76 năm trôi qua với biết bao thăng trầm, biến cố của thời cuộc, nhưng cuộc chiến tranh vĩ đại chiến thắng chủ nghĩa phát xít vẫn luôn được người dân yêu chuộng hòa bình trên khắp thế giới vinh danh, bởi đó chính là nền móng vững chắc kiến tạo nên thế giới phát triển tốt đẹp, bền vững như ngày nay.

Những bài học còn nguyên giá trị

76 năm đã qua đi kể từ khi kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ II và Chiến tranh giữ nước vĩ đại của nhân dân Xô Viết, nhưng những  bài học về cuộc chiến chống phát xít thì vẫn còn nguyên vẹn ý nghĩa thiết thực đối với thế giới đương đại và sẽ luôn được mọi quốc gia, dân tộc trên thế giới bảo vệ và mãi trường tồn.

Rạng sáng ngày 7/5/1945 (giờ GMT), tại Reims (Pháp), tướng Alfred Jodl đại diện quân đội Đức Quốc xã đã ký biên bản xác nhận sự đầu hàng sơ bộ của phát xít Đức trước các lực lượng Đồng minh tại mặt trận phía Tây và Bắc Ý. Văn bản đầu hàng chính thức được ký vào lúc 22h43 phút ngày 8/5/1945 tại Berlin (0h43 phút giờ Moskva ). Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Bài học thứ nhất, tổn thất, thương vong lớn về con người luôn nhắc nhở nhân dân thế giới ngày nay cần phải trân trọng và giữ gìn nền hòa bình thế giới như thế nào để không tái diễn thảm họa phát xít dưới bất kỳ hình thức nào.

Bài học thứ hai, cần thấy rằng nhân dân Liên Xô trong cuộc chiến đấu chống phát xít đã tổn thất rất nặng nề và làm nên một sứ mệnh lịch sử, cứu loài người thoát khỏi thảm họa của chủ nghĩa phát xít, và sau chiến thắng ấy, nhân dân Liên Xô trở thành thành trì của Chủ nghĩa xã hội, đặt ra một xu hướng phát triển của các dân tộc bị áp bức trên thế giới và dẫn đến sụp đổ từng phần của chủ nghĩa thực dân, đề quốc. Vì thế, những bài học về cuộc chiến tranh chống phát xít 76 năm trước vẫn có ý nghĩa thiết thực đối với nhân dân thế giới trong sự nghiệp đấu tranh vì mục tiêu hoà bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội.

Pháo hoa mừng chiến thắng trên Quảng trường Đỏ ở Moskva, ngày 9/5/1945. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Ngày nay, trong bối cảnh thời thế đã đổi thay, thế giới đã và đang bước vào thời đại toàn cầu hóa, lợi ích quốc gia và quốc tế được xây dựng trên nền tảng các mối quan hệ đa phương, đa dạng với mong muốn cùng tồn tại hoà bình và phát triển.

Tuy nhiên, tư tưởng của chủ nghĩa đế quốc cùng với sản phẩm của nó là chủ nghĩa phát xít mới đang hình thành và biến tướng dưới nhiều hình thức như: chạy đua vũ trang, xung đột dân tộc, sắc tộc, tôn giáo, khủng bố… Nhưng có một sự thật không thể chối cãi, đó là chiến thắng chủ nghĩa phát xít là chiến thắng của nhân dân và quân đội Xô Viết dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô, của các nước đồng minh và các lực lượng tiến bộ thế giới.

Trong đó vai trò quyết định thuộc về những người Xô Viết anh hùng, mà nhờ đó đã cứu loài người thoát khỏi thảm hoạ phát xít, đem lại cuộc sống hoà bình cho nhiều dân tộc và tạo nên những chuyển biến mang tính bước ngoặt của tình hình thế giới - thời đại không dung thứ tội ác và chiến tranh. Trong Thông điệp Liên bang năm 2020, Tổng thống Vladimir Putin từng nhấn mạnh, đối với nước Nga, Ngày 9/5 là Ngày lễ vĩ đại nhất, thiêng liêng nhất, khẳng định quyết tâm “dùng sự thật để chống lại những luận điệu dối trá trắng trợn và những mưu đồ viết lại lịch sử”.

Trong những ngày đầu tháng 5 này, nhiều nơi trên thế giới trong đó đi đầu là nước Nga đã diễn ra nhiều hoạt động kỷ niệm Ngày Chiến thắng vẻ vang năm xưa để nhắc lại sự kiện tự hào và tưởng nhớ những con người đã hy sinh trong những năm tháng tàn khốc nhất lịch sử loài người, cũng như tri ân những cống hiến cho hòa bình thế giới, nhắc nhở phải luôn đấu tranh chống lại những mầm mống đe dọa tới nhân loại trong hiện tại.

Không khí ăn mừng của hàng vạn người Pháp ở Khải Hoàn Môn, Paris (Pháp) vào ngày VE, 7/5/1945 khi Đức tuyên bố đầu hàng vô điều kiện trước quân Đồng minh. Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát

Kỷ niệm 76 năm Chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, theo truyền thống, lễ duyệt binh, diễu binh được tổ chức long trọng trên Quảng trường Đỏ ở thủ đô Moskva. Ngoài Moskva, các cuộc diễu binh cũng được tổ chức tại 27 thành phố khác của Nga. Hơn 47.000 người và khoảng 1.600 đơn vị vũ khí, cùng hơn 200 máy bay và trực thăng tham gia lễ duyệt binh. Pháo binh chào mừng và bắn pháo hoa ngày lễ cũng diễn ra ở Moskva, St.Petersburg, Kaliningrad, Novosibirsk, Sevastopol, Murmansk, Vladivostok, Khabarovsk, Yekaterinburg, Volgograd và các thành phố khác…

Nguồn TTXVN