Trong xây dựng nông thôn mới (NTM), tiêu chí số 13 về hình thức tổ chức sản xuất được xác định là một nội dung hết sức quan trọng, hỗ trợ đắc lực cho người dân phát triển sản xuất hiệu quả và bền vững nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc thực hiện tiêu chí 13 đang là một khó khăn, thách thức đối với hầu hết các địa phương trên địa bàn tỉnh.

Hoạt động của các HTX: bộn bề khó khăn

Trước đây, để đạt được tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM, mỗi xã chỉ cần có tổ hợp tác hoặc hợp tác xã (HTX) hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, Quyết định 1980/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016-2020 thay thế cho những quyết định trước đây, tiêu chí số 13 phải đạt được hai yếu tố: xã có HTX hoạt động theo đúng quy định của Luật HTX năm 2012; xã có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực bảo đảm bền vững.

Theo quy định mới, từ năm 2016, HTX nông nghiệp kiểu mẫu phải hoạt động đa ngành nghề, đa dịch vụ và phải liên kết được 30 thành viên trở lên tham gia vào HTX. Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 56/80 xã có HTX. Trong đó có 54 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp nhưng có nhiều HTX hoạt động kém hiệu quả, chưa đạt yêu cầu mà tiêu chí 13 quy định.

Đặc biệt, ở một số nơi có tình trạng hình thành các hình thức tổ chức sản xuất nhằm mang tính đối phó để đạt tiêu chí số 13 mà chưa thấy hết vai trò, vị trí, tầm quan trọng, sự cần thiết phải củng cố, đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác để tăng thu nhập cho người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế của địa phương.

Cũng theo Liên minh HTX tỉnh, thiếu quỹ đất là khó khăn lớn nhất để các HTX thực hiện tiêu chí 13 phục vụ cho việc phát triển sản xuất đa ngành nghề. Cụ thể như, HTX muốn hoạt động dịch vụ cung ứng phân bón cho các thành viên rất cần đất để xây dựng cơ sở vật chất, kho bãi. Hoặc HTX muốn mở rộng quy mô sản xuất thì phải có quỹ đất để sản xuất.

Khi phát động Chương tình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận, hội đoàn thể nên cuối năm 2015, xã Thạnh Đông (huyện Tân Châu) đã hoàn thành 19 tiêu chí, được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn NTM. Trong quá trình phấn đấu giữ vững danh hiệu xã NTM, Thạnh Đông gặp khó khăn trong việc duy trì và giữ vững tiêu chí 13.

Ông Trần Cao Bằng, Giám đốc HTX dịch vụ - thương mại - nông nghiệp ấp Thạnh Hiệp, xã Thạnh Đông cho biết: HTX có 37 thành viên. Trước đây, HTX chỉ hoạt động ở các lĩnh vực thương mại - dịch vụ như thu gom rác thải, chăm sóc cây xanh trên địa bàn huyện. Khi có quy định mới về thực hiện tiêu chí 13, bắt buộc HTX phải hoạt động đa ngành nghề, trong đó ưu tiên phát triển lĩnh vực sản xuất nông nghiệp.

Tuy nhiên, HTX chưa có quỹ đất để phục vụ sản xuất nông nghiệp, nên đến thời điểm hiện tại, HTX chỉ hoạt động ở bước liên kết với những hộ dân trên địa bàn huyện trồng với diện tích rất nhỏ và thu mua nông sản các loại.

Với việc sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ, rời rạc, manh mún như hiện nay, HTX rất khó tổ chức thành các mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ. Do đó, HTX cũng kiến nghị chính quyền địa phương hỗ trợ quỹ đất công để HTX có thể hoạt động đa ngành nghề, hướng đến phát triển bền vững trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Tiến Minh, Phó Chủ tịch UBND xã Thạnh Đông cho biết, xã chưa tìm được quỹ đất công để phục vụ liên kết chuỗi sản xuất nông nghiệp đối với các hộ sản xuất trên địa bàn hoặc hỗ trợ HTX hoạt động để bảo đảm được tiêu chí hình thức tổ chức sản xuất.

Mặc dù đã có HTX, nhưng xã Trường Tây (huyện Hoà Thành) cũng đang gặp không ít khó khăn. Theo ông Nguyễn Hữu Vinh- Chủ tịch UBND xã Trường Tây, thành lập HTX đã khó, xây dựng được mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực bảo đảm bền vững với địa phương lại càng khó gấp bội phần.

Trước đây, HTX sản xuất rau an toàn Trường Huệ (ấp Trường Huệ, xã Trường Tây) hoạt động không hiệu quả, không liên kết được các thành viên tham gia sản xuất. HTX tồn tại trong tình trạng “cầm hơi” và đã nhiều lần xin giải thể. Tuy nhiên, năm 2018, xã Trường Tây phấn đấu đạt chuẩn NTM, bắt buộc phải đạt tiêu chí 13. Khó khăn lắm HTX mới gượng dậy trong thời gian gần đây nhưng hiệu quả đạt được rất hạn chế.

Hiện HTX đã chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012 nhưng không có quỹ đất để xây dựng trụ sở chính nên khó huy động được nguồn vốn. Trong khi đó, cán bộ quản lý HTX còn chưa đáp ứng được yêu cầu. HTX chỉ thực hiện được khâu làm ra sản phẩm, còn khâu tiêu thụ vẫn phụ thuộc vào thương lái (không đạt chỉ tiêu số 2). Đến thời điểm hiện tại, HTX chỉ trồng hành lá, chưa phát triển đa ngành nghề, hoạt động chưa đạt yêu cầu so với tiêu chí đề ra.

Trong thời gian tới, để HTX phát triển bền vững, UBND Trường Tây kiến nghị các ngành, các cấp tạo điều kiện hỗ trợ HTX tiêu thụ sản phẩm ổn định; hỗ trợ kinh phí hoạt động và xây dựng cơ sở vật chất để HTX có cơ hội phát triển đa ngành nghề, góp phần giữ vững danh hiệu NTM của xã.

Tham quan mô hình trồng lan ngọc điểm của HTX nông lâm nghiệp ấp Tân Trung, xã Tân Hà.

Tiêu chí khó đạt

Để thực sự đạt tiêu chí số 13, HTX phải có sự hợp tác của nông dân, trên cơ sở tự nguyện, tự giác và cần phải có nhiều thời gian tuyên truyền, vận động để họ thấy được lợi ích của việc làm ăn tập thể mà tự nguyện tham gia vào HTX. Đồng thời, theo tiêu chí này, HTX phải hoạt động có hiệu quả 3 năm liên tiếp và tổng tài sản phải tăng ít nhất 10% so 3 năm trước. Do đó, đến nay, có một số HTX khó đạt hoặc đang vướng mắc trong quá trình thẩm định tiêu chí 13.

Ông Đặng Anh Dũng, Chủ tịch UBND xã Bến Củi (huyện Dương Minh Châu) cho biết: xã Bến Củi đạt chuẩn NTM vào năm 2015. Đến nay, việc khó nhất đối với địa phương là thành lập HTX. Chính quyền địa phương đã nỗ lực vận động, tuyên truyền lợi ích chung của HTX nhưng người dân vẫn không tha thiết, mặn mà. 

Trước đây, để đạt chuẩn NTM, xã chỉ cần có tổ hợp tác. Gần đây, theo quy định mới, mỗi xã phải có ít nhất một HTX hoạt động đa ngành nghề thì mới đủ chuẩn để công nhận lại tiêu chí 13. Vì vậy, hiện nay, Bến Củi chưa bảo đảm tiêu chí trên bởi trên địa bàn xã chưa có HTX.

Theo ông Dũng, kinh tế của xã Bến Củi chủ yếu gắn với cây cao su, với diện tích hơn 400 ha cao su tiểu điền và gần 2.372 ha cao su của nông trường. Diện tích còn lại là đất ven sông, ven suối nằm rải rác trên địa bàn, nên việc thành lập HTX đa dịch vụ là hết sức khó khăn.

Ông Dũng cho biết thêm, nếu từ đây đến cuối năm 2018 mà xã không đạt tiêu chí hình thức tổ chức sản xuất sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc công nhận lại xã đạt chuẩn NTM giai đoạn tiếp theo. Do đó, UBND xã đang rất cố gắng vận động người dân tham gia và chuẩn bị xây dựng đề án ra mắt HTX trong tháng 9. Đến cuối năm, xã dự kiến sẽ thành lập HTX sản xuất dịch vụ nông nghiệp Bến Củi sản xuất lúa sạch và cung ứng phân bón cho người dân.

NHÓM PV KT

(còn tiếp)