Vui vẻ làm việc.

Từng thấy các em học sinh tiểu học, giờ giải lao ra trước cổng trường mua quà vặt. Đủ thứ kẹo bánh, trái cây nhưng các bé gái hay mua bánh tráng muối ớt, rồi chia nhau ăn nhỏn nhoẻn ngon lành. Rồi khi các cô cậu ấy lớn lên, đi học, đi làm tận Sài Gòn hay các tỉnh xa, lúc về quê nghỉ tết, nghỉ hè trong những thứ mua sắm để mang đi, món bánh tráng muối ớt cũng không thể thiếu. Một ngày kia lại gặp bà má trầu miệng nhai bỏm bẻm. Không phải trầu, mà chính là món quà giản dị quê ta: bánh tráng muối ớt. Má sẵn lòng xé ngay cho một miếng khi có người ngỏ ý muốn ăn thử. Miếng bánh mỏng tang, dai dai, trắng đục đem gấp lại vài lần rồi đưa lên miệng. Thoạt mới nhai thì chẳng thấy gì đặc biệt, nhưng rồi cái vị cay cay, ngầy ngậy, bùi bùi lại quyến rũ người ăn tự lúc nào chẳng biết, buộc ta phải mua thêm mà ăn chẳng bao giờ thấy no.

Chẳng hiểu ra làm sao, tìm đến xem tận nơi làm bánh tráng muối ớt rồi, lại đâm ra nhớ. Đến nỗi giữa không gian rực rỡ và long trọng của đêm hội doanh nhân tối 12.10, giữa những doanh nhân thành đạt và sang trọng, lại sực nhớ về mấy anh chị chủ lò bánh tráng muối ớt. Tìm quanh, chẳng thấy ai trong số họ. Thế mà, không ai khác hơn là chính họ đã sáng tạo thêm một sản phẩm có khả năng sắp thành thương hiệu, cũng giống như bánh tráng phơi sương Trảng Bàng hay mãng cầu dai núi Bà Đen, như muối tôm, muối ớt Tây Ninh hay bánh cốm Nguyên Hương miền Bắc.

Muốn đi coi làm bánh tráng muối ớt phải chọn ngày nắng ráo. Vì cái món ăn này buộc phải luỵ ông trời. Ngày nắng thì lò nào, xưởng nào cũng đều tấp nập và vui vẻ lắm!

Thoạt tiên là thấy chiếc lò đốt củi hừng hực cháy ở công đoạn đầu. Tiếp theo là buồng hấp bánh có băng tải chạy liên hồi giữa mịt mù hơi nước. Thì ra công đoạn tráng bánh nay cũng đã được cơ giới hoá. Bột nước trải đều trên băng tải bằng vải chạy một vòng trong thùng hấp là vừa chín, để trải xuống những liếp tre đan nối nhau chạy ra trên một băng chuyền dài đến hơn chục mét. Để rồi ở đầu kia đã có những bàn tay con gái nhẹ nhàng đón lấy, xếp chồng lên cho mấy bạn trai khoẻ mạnh đến xếp vào xe đẩy đem phơi. Chỉ độ hai ba tiếng sau, lại thấy cả trai lẫn gái đưa bánh đã khô trở lại. Rồi đến lượt các bà, các chị và cả các em học sinh đến phụ dỡ ra từng liếp bánh mỏng tang như tấm lụa trắng ngà. Săm soi gần và kỹ hơn, mới thấy những hoa văn lấm tấm màu ớt đỏ. Những tấm lụa dài, cỡ 60 x 1,80m này là bánh thành phẩm sẽ được đem ngay đến phòng cắt, gói. Ở đấy có cả máy cắt và bàn tay các cô gái nâng niu, xén tỉa xếp thành từng bao gói. Tất cả quy trình diễn ra trong độ nửa ngày nên dường như mỗi bao gói còn nguyên hương vị nắng tinh khôi.

Đem bánh đi phơi.

Đi thăm mấy xưởng bánh tráng muối ớt ở các ấp Ninh Đức, Ninh Hoà thuộc xã Ninh Thạnh, bỗng thấy lòng vui lạ. Xưởng nào cũng được xây cất chu đáo, đàng hoàng với mặt bằng rộng, cột kèo sắt tiền chế, mái tôn cao ráo. Có nơi như xưởng của anh Long (Ninh Hoà) có cả sân phơi rộng rãi kề bên. Xưởng Mười Sơn ở Ninh Đức hẹp hơn và không có đất trống ở kề thì thuê sân phơi cách lò chừng vài trăm mét. Không gian nhà xưởng cao rộng nên chứa đầy gió mát. Có lẽ chỉ trừ nơi lò bếp hừng hực lửa khiến anh thợ lò buộc phải xoay trần khi tiếp củi và nơi hai cô gái ngồi cạnh lò hấp để tiếp các phên tre đón bánh là hơi bị nóng mà thôi. Nhưng cái gì đã khiến người tới xem phải vừa vui vừa nhớ? Vì ở đấy ai cũng vui vẻ làm lụng, niềm vui lan toả hay sao? Quả có thế, mỗi lò bánh tráng muối ớt Ninh Thạnh đều có cái không khí một đại gia đình, một “công trường thủ công” chan chứa tình xóm giềng thôn dã. Anh chủ kiêm thợ lò có khi còn vất vả hơn cả thợ. Người làm thuê cũng đủ mọi lứa tuổi, từ trên dưới bảy mươi cho đến những em đang độ tuổi học sinh buổi học, buổi đi làm. Công việc thường cũng chẳng nặng nhọc gì nhưng đòi hỏi sự khéo léo và chăm chỉ. Như cô gái đón từng liếp bánh ở đầu băng chuyền kia, phải khéo léo đón lấy và hất nhẹ từng liếp bánh qua vai, tay dẻo mềm như múa. Như anh thợ chuyên đem bánh đi phơi, đội cả chồng liếp trên đầu, tới nơi hất nhẹ cho cả chồng rơi nhẹ xuống bàn, giống như một người làm xiếc. Còn cô bé học sinh đang dỡ bánh khô ra khỏi liếp vung đôi tay cầm tấm bánh dài cả mét cứ lại như diễn viên múa lụa trên sàn.

Ôi bánh tráng muối ớt của quê ta- Ninh Thạnh, món ăn chơi mà nồng nàn hương vị biết bao. Trong ấy như gói cả tình người, tình quê và hương vị nắng gió của một miền quê thanh sạch. Chỉ buồn lòng mỗi khi trời mưa gió, như giữa tháng mười qua, miền Trung đang oằn mình chịu trận với lũ thì Tây Ninh cũng thất thường gió mưa mất cả mấy tuần. Xưởng rộng thênh thang bỗng thành quạnh vắng, ai cũng cầu mong cho trời mau nắng lên!

TRẦN VŨ