Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là một nội dung mới trong chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) của nước ta. Mục tiêu của BHTN là bảo đảm an sinh cho người lao động (NLĐ) khi họ bị mất việc làm hoặc chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ), hợp đồng làm việc nhưng chưa tìm được việc làm. Mốc thời gian thực hiện được quy định trong Luật BHXH bắt đầu từ ngày 1.1.2009 nhưng đến nay vẫn còn nhiều doanh nghiệp, NLĐ chưa hiểu rõ và chưa muốn tham gia vào loại hình bảo hiểm mới mẻ này.

Hiện nay vẫn còn nhiều NLĐ chưa đươc tham gia BHTN (ảnh minh hoạ)

Theo thống kê của BHXH Tây Ninh, đến giữa tháng 4.2009, toàn tỉnh có khoảng 108 doanh nghiệp, đơn vị đăng ký tham gia đóng BHTN cho khoảng 23.500 NLĐ, trong tổng số khoảng 162 doanh nghiệp do BHXH tỉnh quản lý. Tuy nhiên, trong số các doanh nghiệp đã đăng ký thì chỉ có khoảng 20% đơn vị thực hiện đúng quy định đóng BHTN cho NLĐ hằng tháng kể từ ngày 1.1.2009. Số còn lại vẫn còn đang… dây dưa, chưa thực hiện theo quy định. Điều này tất nhiên sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ sau này. Ông Võ Trần Nguyễn- trưởng phòng Thu- BHXH Tây Ninh cho biết: “Phần đông các doanh nghiệp chưa quan tâm tham gia đóng BHTN cho NLĐ là doanh nghiệp có dưới 100 lao động. Họ chưa thấy được quyền lợi khi phải trích thêm một khoản kinh phí để đóng BHTN cho NLĐ bên cạnh việc đóng BHXH, BHYT. Đến khi NLĐ thất nghiệp sẽ không được giải quyết chế độ BHTN do chưa đóng đủ từ 12 tháng trở lên”. Một vấn đề rất đáng lưu ý là hiện nay một số doanh nghiệp có ý định “chiếm dụng vốn” khi hằng tháng vẫn trích 1% tiền lương của NLĐ (để đóng BHTN) nhưng lại không nộp về cho BHXH gây thiệt thòi quyền lợi của NLĐ sau này. Trong khi đó, doanh nghiệp đóng trễ thì sẽ bị cơ quan BHXH truy thu, bị tính lãi”.

Một điều mà cơ quan BHXH đang lo ngại là vào giai đoạn “giao thời’, khi doanh nghiệp bắt đầu đóng BHTN cho NLĐ thì họ có quyền được miễn trả trợ cấp mất việc làm, thôi việc cho NLĐ khi nghỉ việc trong khi số lao động này vẫn chưa đủ điều kiện để hưởng BHTN, như vậy thì NLĐ sẽ chịu thiệt thòi. Bên cạnh đó, năm 2009 là thời gian BHTN chỉ mới triển khai thực hiện, đến giai đoạn giải quyết chế độ BHTN thì sẽ phát sinh nhiều rắc rối bởi theo ước tính hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 45.000 NLĐ phải tham gia BHTN nhưng đến thời điểm này chỉ mới có gần 50% NLĐ được đăng ký. NLĐ tham gia càng trễ thì quyền lợi càng bị ảnh hưởng khi mất việc làm.

Một số NLĐ, đơn vị sử dụng lao động tỏ ra không khỏi băn khoăn vì một số quy định chưa rõ ràng, phù hợp, chẳng hạn NLĐ ký HĐLĐ thời hạn 1 năm nhưng khi mới làm việc được 8 tháng thì nghỉ việc, không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thôi việc, cũng không đủ điều kiện hưởng BHTN thì quyền lợi của họ được giải quyết ra sao? Cơ quan BHXH hay doanh nghiệp giải quyết? Trong thời gian nghỉ thai sản, lao động nữ có phải đóng BHTN, lao động nữ hay doanh nghiệp, đơn vị BHXH sẽ đóng? Trong trường hợp NLĐ bị doanh nghiệp sa thải, nếu có đủ điều kiện hưởng BHTN thì có được hưởng hay không? Một số NLĐ lại e ngại rằng nếu tham gia BHTN càng lâu thì số tiền được hưởng lại càng thấp, chẳng hạn như

NLĐ tại các doanh nhiệp tư nhân hiện ít có cơ hội tham gia BHTN (ảnh minh hoạ)

NLĐ có tiền lương 1 triệu đồng/tháng, nộp phí BHTN 1%, tương đương 120.000 đồng/năm. Nếu như sau 1 năm bị thất nghiệp, số tiền được BHTN chi trả là 1,8 triệu đồng, trừ phí đóng họ còn 1,68 triệu đồng/năm. Tuy nhiên nếu tham gia 10 năm, NLĐ sẽ nhận được số tiền 5,4 triệu đồng, trừ phí đóng, chỉ còn lại 4,2 triệu đồng. Như vậy số tiền thực nhận trung bình mỗi năm sẽ chỉ có 420.000đồng, gần bằng 1/4 số tiền trợ cấp cho người mới tham gia một năm. Ngoài ra, còn một số vấn đề mà NLĐ còn khá mơ hồ như: khi bị mất việc làm, họ sẽ phải đăng ký thất nghiệp với cơ quan nào, nếu không đăng ký có bị dừng trợ cấp BHTN hay không? Đây là những thắc mắc, âu lo của NLĐ, người sử dụng lao động rất cần được cơ quan chức năng giải đáp thoả đáng.

Theo ông Võ Trần Nguyễn: “Tuy các văn bản hướng dẫn thực hiện BHTN hiện nay còn một số vướng mắc bất cập, nhưng để đảm bảo quyền lợi của NLĐ, đơn vị sử dụng lao động cần thực hiện theo đúng quy định của Luật BHXH về BHTN. BHTN là một quy định bắt buộc, dù muốn hay không thì doanh nghiệp, NLĐ vẫn phải tham gia, nếu không sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Hiện nay, BHXH tỉnh đã có văn bản thông báo nhắc nhở các đơn vị sử dụng lao động thực hiện việc đăng ký tham gia BHTN cho NLĐ đầy đủ hơn, đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho NLĐ khi mất việc làm”.