Những tổn thương không vết bầm

Bạo lực học đường không chỉ giới hạn ở hành vi thể chất. Theo các chuyên gia, nó còn bao gồm cả bạo lực ngôn từ, tâm lý, quấy rối giới tính và bắt nạt qua mạng xã hội. Cụ thể, đó là những lời sỉ nhục, đặt biệt danh ác ý, tẩy chay trong nhóm chat, lan truyền tin đồn sai sự thật hoặc chia sẻ hình ảnh cá nhân trái phép… tất cả đều là những hình thức bạo lực.

Điều đáng lo là hình thức bắt nạt này xảy ra trong im lặng, khi người lớn không hay biết và người trong cuộc không dám lên tiếng. Có em không biết mình đang bị tổn thương, có em nghĩ những việc mình đang làm với bạn chỉ là trò đùa. Sự mơ hồ này khiến bạo lực tinh thần càng dễ bị bỏ qua, trong khi hậu quả để lại thì sâu sắc, như khiến nạn nhân tự ti, trầm cảm, sợ đến trường... Không chỉ nạn nhân, người gây ra bạo lực nếu không được điều chỉnh sớm sẽ dễ hình thành lối ứng xử lệch lạc, ảnh hưởng đến nhân cách khi trưởng thành.

Để phòng tránh, học sinh cần được trang bị kỹ năng sống, biết tự bảo vệ chính mình và quan trọng nhất là tìm đến người lớn khi cảm thấy bất an. Chia sẻ tại chương trình tư vấn kỹ năng sống tại thị xã Hoà Thành, Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Diệu Anh (Học viện Sun & Moon, TP.HCM) cho rằng, để phòng chống bạo lực học đường, giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất chính là nhận diện đúng bản chất của vấn đề này. Khi hiểu rõ, học sinh mới biết cách tự bảo vệ và kêu gọi sự giúp đỡ thay vì chịu đựng trong im lặng.

Bằng cách trò chuyện gần gũi, cởi mở, Tiến sĩ Diệu Anh đã giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về những dạng bạo lực ít được chú ý, đặc biệt là các hành vi gây tổn thương bằng lời nói hoặc qua mạng xã hội.

Học sinh được hướng dẫn cách nhận biết các dấu hiệu bắt nạt như: bị châm chọc trước đám đông, nói xấu sau lưng, bị loại khỏi các nhóm tương tác… Đồng thời, các em cũng học cách quan sát xung quanh, xử lý tình huống khi thấy bạn mình là nạn nhân, phải làm gì để không vô tình tiếp tay cho bạo lực.

Một khái niệm mới mẻ nhưng vô cùng thiết thực là “vệ sĩ an toàn” được đưa ra, nhằm giúp học sinh xác định trước 5 người đáng tin cậy để có thể tìm đến khi cần. Trong đó, ít nhất 2 người từ gia đình, 1 người ở trường, 1 người ở lớp học thêm và 1 người ở môi trường xã hội khác.

Tiến sĩ Diệu Anh nhấn mạnh, mỗi học sinh cần xác định cho mình ít nhất vài người có thể tin tưởng và tìm đến khi cần giúp đỡ, vì ở bất kỳ môi trường nào, các em cũng cần có ai đó để cảm thấy an toàn. Điều quan trọng là không nên im lặng chịu đựng một mình. Chỉ khi biết có người sẵn sàng lắng nghe, các em mới dám nói ra vấn đề và đó chính là bước đầu tiên để thoát khỏi tổn thương.

Em Nguyễn Thị Thu Hương, học sinh lớp 7A, Trường THCS Nguyễn Thái Bình (thị xã Hoà Thành) chia sẻ sau buổi tư vấn: “Trước giờ em không nghĩ những chuyện như chọc ghẹo, đặt biệt danh cho bạn bè cũng được xem là bạo lực. Vì đôi khi chính em cũng từng làm vậy mà không để ý. Sau buổi tư vấn, em mới hiểu là những chuyện nhỏ đó có thể khiến người khác tổn thương về tâm lý”.

Cô Trần Nguyễn Nguyệt Diễm- Phó Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Chí Thanh bày tỏ, thông qua các hoạt động tư vấn kỹ năng, giúp các em nhận diện rõ hơn thế nào là hành vi bạo lực học đường, hậu quả mà nó để lại cho cả người gây ra và người bị hại. Điều quý nhất là sau đó là các em có cơ hội điều chỉnh hành vi, học cách ứng xử hoà nhã, biết thấu hiểu bạn bè hơn. Đây là bài học không có trong sách vở, nhưng lại rất cần cho mỗi học sinh khi bước ra đời.

Xây dựng tình bạn đẹp

Một trong những cách hiệu quả để phòng chống bạo lực học đường là xây dựng những mối quan hệ tích cực giữa học sinh với nhau. Một tập thể mà ở đó, các bạn trẻ học được cách chấp nhận sự khác biệt, biết xin lỗi khi lỡ lời, biết bênh vực bạn yếu thế và sẵn sàng nhường nhịn sẽ là một môi trường có sức đề kháng tự nhiên trước bạo lực học đường. Bởi không phải lúc nào người lớn cũng có mặt để can thiệp, nhưng khi các em có sự tôn trọng, lắng nghe và sẵn lòng giúp đỡ, thì xung đột xảy ra cũng sẽ dễ dàng được hoá giải.

“Em nghĩ tình bạn đẹp là khi mình không bỏ rơi bất kỳ ai, không lấy điểm yếu của bạn ra để đùa. Có những chuyện mình thấy nhỏ, nhưng với người khác lại là sự tổn thương, vì vậy phải biết đặt mình vào vị trí của người khác trong nhiều tình huống”, em Hồ Thị Quỳnh Hương- học sinh lớp 12A6, Trường THPT Nguyễn Chí Thanh bày tỏ sau khi tham dự chương trình tư vấn kỹ năng sống do Thị đoàn tổ chức.

Hiện nay, một số trường học đã tổ chức các chương trình phòng chống bạo lực học đường, trong đó học sinh không chỉ được trang bị kỹ năng ứng phó mà còn được nhấn mạnh về tinh thần hoà giải, giúp các em học cách chấm dứt mâu thuẫn bằng đối thoại. Nhà trường giữ vai trò trung tâm bằng cách tạo ra không gian để học sinh thực hành ứng xử, được nói ra cảm xúc thật, lắng nghe bạn bè. Bên cạnh đó, phụ huynh cũng cần đồng hành, để giúp các em cảm thấy được yêu thương, tin tưởng và lắng nghe trong chính gia đình mình. Từ đó, có thể vượt qua khúc mắc tâm lý và tránh phản ứng tiêu cực khi gặp áp lực.

Bạo lực học đường là vấn đề không thể giải quyết trong một sớm một chiều, nhưng có thể từng bước được ngăn chặn nếu mỗi học sinh biết điều chỉnh hành vi, mỗi nhà trường tạo điều kiện để các em được lên tiếng và mỗi gia đình không bỏ quên cảm xúc của con cái.

MC Thanh Thảo- Giám đốc Học viện Sun & Moon, người đồng hành trong hoạt động tư vấn kỹ năng sống cho học sinh tại Hoà Thành chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn trang bị cho học sinh những kiến thức và kỹ năng cần thiết để ứng phó với các tình huống trong môi trường học đường.

Thông qua các chuyên đề Xây dựng tình bạn đẹp, phòng chống bạo lực học đường và Giải toả áp lực học tập sẽ giúp các em có thêm kiến thức và kỹ năng để áp dụng vào thực tế. Đây cũng là bước khởi đầu cho hành trình lan toả những giá trị tích cực đến nhiều trường học với mục tiêu tạo ra sự thay đổi từ bên trong nhận thức của học sinh, góp phần giải quyết vấn đề về bạo lực học đường”.

Hoà Khang