Cảng Fico - Bến Kéo. Ảnh: Huỳnh Đông.

Nhiều bến cảng quy mô lớn

Theo sách Tây Ninh xưa của Huỳnh Minh, sau khi ký kết Hoà ước Nhâm Tuất (1862), triều đình vua Tự Đức phải cắt nhượng lãnh thổ 3 tỉnh Nam kỳ gồm Biên Hoà, Gia Định và Định Tường cho giặc Pháp. Khi di chuyển quân lương theo sông Vàm Cỏ Đông, tới một bến sông có vị trí thuận lợi cho việc tập kết hàng hoá thuộc xã Long Thành Nam, thị xã Hoà Thành ngày nay, giặc Pháp chuyển súng đạn, hàng hoá lên bờ, sau đó thuê dân dùng xe trâu, xe bò kéo về đồn ở thị xã Tây Ninh (nay là TP. Tây Ninh). Từ đó, nơi quân Pháp tập kết hàng hoá hình thành địa danh Bến Kéo. Từ năm 1925, Bến Kéo được xem như cảng đường sông đầu tiên của Tây Ninh. Mỗi tuần, ở giang cảng này có một chuyến tàu của Pháp chở rượu, đồ hộp từ Sài Gòn lên Tây Ninh; chở ngược heo, gà, trâu, bò và nông sản Tây Ninh về lại Sài Gòn. Trong những năm Mỹ chiếm đóng Tây Ninh, Bến Kéo cũng trở thành quân cảng quan trọng của Mỹ.

Ngày nay, cảng Bến Kéo vẫn có một vị trí quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế Tây Ninh. Khu vực cảng Bến Kéo ngày xưa, được Công ty cổ phần Khai thác và Quản lý Khu công nghiệp Đặng Huỳnh đầu tư xây dựng với quy mô lớn. Cảng có chiều dài 145m, rộng 30m, có thể tiếp nhận tàu trọng tải 1,2 ngàn tấn. Cảng có hệ thống kho bãi để chứa hàng hoặc cho thuê, có hệ thống xếp dỡ hàng hoá cơ giới hiện đại. Hiện nay, công suất bốc dỡ vận chuyển trung bình của cảng là khoảng 20 ngàn tấn mỗi tháng, chủ yếu là các mặt hàng nông sản của Tây Ninh. Bên cạnh thế mạnh vận chuyển hàng hoá theo đường sông, cảng Bến Kéo toạ lạc gần quốc lộ 22B, nên rất thuận lợi cho việc kết nối với các cảng quốc tế của TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An. Theo công ty đầu tư và khai thác cảng này, thời gian sắp tới, cảng Bến Kéo sẽ nâng mức tiếp nhận tàu lên đến 2 ngàn tấn và sẽ trở thành cảng trung chuyển hàng hoá quy mô lớn của Tây Ninh.

Cùng với đà phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, những thập niên gần đây, dọc hai bên bờ sông Vàm Cỏ Đông còn có thêm một số cảng khác được đầu tư xây dựng. Cách cảng Bến Kéo khoảng 400m về hướng hạ lưu là cảng Fico.

Cảng này được khởi công xây dựng từ năm 2008, nhằm phục vụ cho việc trung chuyển các nguyên liệu clanke, thạch cao, xi măng Fico và hàng hoá khác từ các cảng ở TP. Hồ Chí Minh lên Tây Ninh và ngược lại. Cảng Fico có chiều dài khoảng 650m, có khả năng tiếp nhận sà lan 1 ngàn tấn. Hơn 20 năm qua, cảng này luôn nhộn nhịp bốc dỡ, vận chuyển hàng hoá, góp phần khai thác tốt tiềm năng vận tải đường thuỷ và phát triển công nghiệp Tây Ninh.

Xuôi dòng sông Vàm về phía hạ lưu còn có cảng Thanh Phước, thuộc địa bàn xã Thanh Phước, huyện Gò Dầu. Cảng rộng 38,6 ha- xây dựng trên một cánh đồng, tiếp giáp với sông Vàm Cỏ Đông- được thành lập vào năm 2013, tổng vốn đầu tư 35 triệu USD với các cổ đông là Công ty cổ phần Đầu tư Sài Gòn VRG (thuộc Tập đoàn Cao su Việt Nam) và Công ty CJ Korea Express (thuộc Tập đoàn CJ của Hàn Quốc). Hiện tại, cảng Thanh Phước có khả năng tiếp nhận tàu có trọng tải lên đến 2,5 ngàn tấn và có khả năng bốc xếp cơ giới các nguyên vật liệu xây dựng như than đá, xi măng, đá, vận chuyển các container hàng hoá của Khu công nghiệp Phước Đông đến các cảng quốc tế và ngược lại. Trong thời gian qua, cảng Thanh Phước đã tổ chức vận chuyển và bốc xếp nhiều lô hàng siêu trường, siêu trọng cho các đối tác về các khu công nghiệp như Phước Đông, Trảng Bàng, Thành Thành Công.

Các bến thuỷ nội địa nhỏ lẻ giúp người dân vận chuyển hàng hoá trong tỉnh.

Sắp có thêm cảng mới

Ngoài những cảng nêu trên, hiện nay, Khu công nghiệp Thành Thành Công đang triển khai thi công riêng cho mình một bến cảng thuỷ nội địa với công suất lớn để vận chuyển nguyên liệu, hàng hoá phục vụ sản xuất kinh doanh của các nhà máy trong khu công nghiệp. Cảng Thành Thành Công được xây dựng bên bờ sông Vàm Cỏ Đông, với diện tích hơn 20 ha, thuộc địa phận phường An Hoà, thị xã Trảng Bàng. Khi hoàn thành đưa vào hoạt động, cảng này có khả năng đón nhận số lượng lớn hàng hoá và có thể phục vụ nhiều loại hàng khác nhau. Quy mô cầu cảng tiếp nhận tàu trọng tải 1 ngàn tấn, sà lan trọng tải đến 2 ngàn tấn và sà lan tự hành chở container tải trọng lớn. Cảng có bến bãi neo đậu tàu thuyền, bãi đậu xe, bãi trung chuyển hàng hoá và các kho chứa hàng rộng rãi, hiện đại. Từ cảng này, hàng hoá sẽ được vận chuyển bằng đường thuỷ đến các cảng quốc tế và ngược lại.

Ngoài ba bến cảng chính phục vụ vận tải hàng hoá là Bến Kéo, Fico và Thanh Phước, hiện nay, dọc sông Vàm Cỏ Đông còn có 123 bến thuỷ nội địa nhỏ lẻ. Những bến thuỷ nhỏ này chủ yếu vận chuyển hàng nông sản, vật tư nông nghiệp, vật liệu xây dựng trong nội địa và đi - về các tỉnh miền Tây Nam bộ. Tuy nhiên, đến nay, tiềm năng của thuỷ lộ sông Vàm vẫn được chưa khai thác hết. Hằng ngày, mặt sông còn khá thưa thớt tàu bè lưu thông và chỉ vận chuyển số lượng hàng hoá ở mức 3% so với vận tải đường bộ.

Cảng Bến Kéo ngày nay được xây dựng với quy mô lớn.

Theo lãnh đạo Sở Giao thông Vận tải, để khai thác hết tiềm năng, lợi thế của giao thông đường thuỷ, trong tương lai, tỉnh Tây Ninh cần đầu tư phát triển nhiều hơn nữa cảng sông, phát triển công nghiệp đóng, sửa chữa phương tiện đường thuỷ, giải quyết triệt để nạn lục bình gây tắc nghẽn giao thông trong nhiều năm qua. Đồng thời, tỉnh ta cần có chính sách ưu tiên ban đầu cho một số cảng để tăng dần tỷ lệ vận chuyển hàng hoá đường thuỷ từ 3% hiện nay lên 20% đến năm 2030.

Từ con sông của thời mang gươm đi mở cõi, Vàm Cỏ Đông đang dần trở thành một trong những tuyến đường thuỷ huyết mạch của nền công, nông nghiệp Tây Ninh. Sẽ thật lãng phí nếu không tận dụng hết tiềm năng của thuỷ lộ sông Vàm cho những mục tiêu phát triển kinh tế và đời sống của người dân Tây Ninh.

Đại Dương