Ở Tây Ninh, việc xây sửa, nâng cấp các nghĩa trang hoặc bia đài liệt sĩ vẫn luôn được quan tâm. Ai đã lâu không đi, thì nhân dịp lễ 27.7 sắp tới này cũng nên đi cho biết. Nghĩa trang nào cũng đã được mở rộng chỉnh trang hay nâng cấp. Từ nghĩa trang Hoà Thành ở chân núi Bà Đen hay nghĩa trang quốc gia Tân Biên (Đồi 82) cho đến nghĩa trang Trà Võ hoặc các nghĩa trang quy mô nhỏ hơn ở các huyện Dương Minh Châu, Trảng Bàng, Châu Thành…

Tất cả đều được đầu tư tôn tạo, chăm sóc thường xuyên. Vào nghĩa trang mà cứ như tới công viên, bởi hoa cỏ ngập tràn làm cho người ta cũng giảm bớt nỗi sầu thương, tiếc nhớ người đã khuất.

Ấy thế mà tôi vẫn cứ đau đáu nhớ một tấm bia kỷ niệm đã đi đâu không rõ. Mà không nhớ chẳng được! Vì bia này không chỉ gắn bó với người Tây Ninh mà còn thường xuyên đập vào mắt người qua lại trên quốc lộ 22.

Sự gắn bó có từ cái thời còn chưa có đường Xuyên Á. Con đường Tây Ninh - thành phố Hồ Chí Minh lúc ấy còn khấp khểnh ổ gà, đá cục. Xe chạy chậm, nên ngồi trên xe vẫn có thể nhìn tấm bia khá rõ.

Đấy là bia Suối Sâu, nằm ở phía Đông đường. Cũng không to lớn hoành tráng gì mà chỉ là một khối chóp cụt cao chừng 4-5 mét. Trên đó thấp thoáng những hàng chữ đắp nổi sơn vàng.

Bia ghi nhận một phòng tuyến đầu tiên của người Tây Ninh chống thực dân Pháp tái chiếm Tây Ninh. Đó là vào ngày 8.11.1945, xe bọc thép (xe nồi đồng) cùng quan lính giặc hùng hổ tiến về Tây Ninh. Chúng bị chặn lại ở ngay đầu tỉnh bằng những hố hào phá nát con đường và những người dân Việt chân đất đầu trần, trong tay chỉ có dao, mã tấu, tầm vông vạt nhọn.

Một sự kiện vẻ vang như thế được khắc lên bia đá, bảng vàng là vô cùng xứng đáng. Đây sẽ là bài học để giới trẻ, học sinh địa phương cùng thuộc nằm lòng. Còn với người qua lại- là một cột mốc bên đường đánh dấu một chặng đường còn tiếp tục đi tới.

Với tôi và nhiều người khác, bia Suối Sâu còn là một dấu ấn, một điểm tựa tâm hồn. Khi học hành xa quê, khi đi công tác trở về, gặp bia Suối Sâu là thế nào cũng phải thốt lên một câu hả hê: “Tới bia Suối Sâu rồi kìa, về đến Tây Ninh ta rồi”.

Thế mà đã mấy năm rồi không còn bia Suối Sâu nữa.

Suy nghĩ mãi mới nhớ ra là bia đã bị tháo dỡ hồi người ta làm đường Xuyên Á. Con đường đã hoàn thành từ lâu, xe cộ qua đây phóng nhanh vùn vụt. Có ai còn kịp nhận ra bên đường đã không còn bia Suối Sâu?

Các nhà đầu tư xây dựng đường Xuyên Á chắc cũng đã quên rồi, vì xong cung đường này họ bận đến những cung đường khác. Nhưng với người Tây Ninh- giờ đây ngày càng có nhiều mối quan hệ, nhiều lý do để đi trên tuyến đường Xuyên Á về TP. Hồ Chí Minh chắc là chưa thể quên mất tấm bia nhỏ giản dị từng gắn bó một thời.

NGUYỄN