Mỗi năm, Việt Nam có gần 300.000 người chết vì bệnh lao và 180.000 người nhiễm lao mới. Một nửa số này bị nhiễm tại cộng đồng, trong khi đó cán bộ và bác sĩ chống lao lại thiếu hụt nghiêm trọng. Ngày 18-3, phát biểu tại buổi mít tinh hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống lao, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đề nghị chính quyền các cấp cần coi chỉ tiêu chống lao là 1 trong những chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Gánh nặng bệnh lao

Theo thống kê của BV Lao-Bệnh phổi TƯ, 50% những người mắc lao không điều trị sẽ chết trong vòng 5 năm, 25% bị tàn phế, chỉ 25% các bệnh nhân (BN) có khả năng tự khỏi. Đáng lo ngại nhất là một BN bị bệnh lao nếu không điều trị mỗi năm sẽ có thể làm lây bệnh cho từ 10-15 người, khiến việc điều trị càng phức tạp hơn. Hiện cứ 5 người thì có 2 người nhiễm lao, nhưng chưa thành bệnh. Khi hệ miễn dịch của cơ thể kém đi hoặc đến tuổi trung niên, bị cao huyết áp, tiểu đường.., sức đề kháng giảm là lúc vi khuẩn lao có cơ hội trỗi dậy.

Hiện nước ta mới chỉ phát hiện được khoảng gần 60% số BN lao mới và khoảng 10% số BN kháng đa thuốc xuất hiện hàng năm. Đặc biệt, mới chỉ có 2 - 3% số BN lao kháng đa thuốc được điều trị và quản lý. Số còn lại, thậm chí có cả những BN mắc siêu đa kháng thuốc vẫn cư trú tại cộng đồng, không được quản lý, là nguyên nhân khiến bệnh lây lan.

Tỷ lệ lao đa kháng thuốc hiện là 2,7% với khoảng 5.000 - 6.000 BN. Số BN này có nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị đúng theo phác đồ. BS Đoàn Văn Hiển-Trưởng khoa Hồi sức tích cực BV Phổi TƯ lo ngại thông báo, cứ 10 BN lao thì có 1 người kháng với tất cả các thuốc cấp miễn phí (thuốc nằm trong Chương trình chống Lao quốc gia), chủ yếu do không tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ (BS). Hậu quả là thay vì chỉ điều trị 8 tháng, sẽ phải kéo dài lên 18 tháng. Họ cũng phải tự bỏ tiền túi mua các loại thuốc đắt tiền hơn. Chi phí này thực sự là một gánh nặng với phần lớn gia đình BN.

Thiếu hụt bác sĩ chống lao

BN lao đang có xu hướng trẻ hóa từ 15-24 tuổi, trong khi cán bộ phòng chống lao lại "già đi”, không tìm được người thay thế. Hơn 50% cán bộ chống lao ở tuyến huyện chưa được đào tạo bài bản và thiếu kinh nghiệm. PGS-TS Đinh Ngọc Sỹ cho biết, tỷ lệ BS cho hoạt động chống lao hiện nay là 1,58/100.000 dân, tính chung cả lực lượng cán bộ chuyên trách là 12/100.000 dân. Hiện nhiều địa phương đang thiếu nghiêm trọng bác sĩ phục vụ công tác phòng chống lao (PCL).

Được biết, Thông tư 147 quy định với mức bồi dưỡng "quá hẻo” cho người PCL ra ngày 12-2-2007 (chi cho cán bộ y tế theo dõi BN trong 8 tháng điều trị miền núi 150.000 đồng, nơi khác 100.000 đồng; Chi cho cán bộ khám, phát hiện và đưa BN đến huyện: Miền núi 30.000 đồng/xã/tháng, đồng bằng 20.000 đồng/xã/tháng.) đã hết hiệu lực ngày 31-12-2010, nhưng đến nay vẫn chưa ban hành văn bản mới. Điều này là nguyên nhân dẫn đến sự không mặn mà với việc PCL.

Một bác sĩ BV Lao Phổi Đà Nẵng cho biết: "Đã 10 năm nay chúng tôi chưa tuyển thêm được một BS nào. Sau thế hệ chúng tôi không biết còn ai sẽ làm việc này nữa”. Lãnh đạo BV Lao và bệnh Phổi Hà Tĩnh chia sẻ: "Thiếu cán bộ ở cả hai tuyến tỉnh và huyện, một phần do chính sách không được hưởng chế độ gì đặc biệt... nhân lực chống lao ngày càng ít đi do cơ chế hiện nay không ràng buộc, không có BS mới về”.

Nguồn nhân lực "làm lao” vốn thiếu và yếu trầm trọng, nay còn phải đối mặt với nguy cơ "chảy máu chất xám”, bởi nhiều cán bộ có trình độ chuyển sang y tế tư nhân hoặc bổ sung cho các đơn vị y tế khác. Khoa Lao tại Trung tâm phòng chống bệnh xã hội, các trung tâm y tế dự phòng đang thiếu trầm trọng cán bộ. Đa số cán bộ chống lao tuyến huyện là kiêm nhiệm, chỉ có 50% số cán bộ làm công tác chống lao và chưa được đào tạo bài bản đang tạo điều kiện thuận lợi cho sự bùng phát của bệnh lao trong cộng đồng...

Vì một thế giới không còn bệnh lao

Đây là chủ đề Ngày Thế giới Chống lao năm nay. Hưởng ứng ngày này, sáng 18-3-2012 tại Hà Nội, BV Phổi Trung ương cùng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam tổ chức Mít tinh và chương trình đi bộ của trên 5.000 người.

Phát biểu tại buổi mít tinh, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, chương trình chống lao quốc gia đã xây dựng được mạng lưới phòng chống Lao trên toàn quốc; hàng năm phát hiện và điều trị khỏi gần 1000 bệnh nhân lao các thể; huy động các tổ chức trong nước và nước ngoài, cộng đồng tham gia vào công tác phòng chống lao. Tình hình bệnh lao, lao HIV, lao kháng nhiều thuốc đang ở mức cao. Mặt khác chương trình chống lao chưa được quan tâm đúng mức, thiếu nhiều cán bộ trong công tác chống lao các tuyến, kinh phí đầu tư chưa đầy đủ, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, phương tiện trang thiết bị còn nghèo nàn lạc hậu, chủ yếu dựa vào viện trợ. Phó Thủ tướng kêu gọi các tầng lớp nhân dân hãy chủ động tích cực phòng chống lao, vì sức khỏe của mình, gia đình mình và xã hội. Chính quyền các cấp phải coi chỉ tiêu chống lao là 1 trong những chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Bộ Y tế, Hội Chữ thập Đỏ và các địa phương có kế hoạch phòng chống lao quyết liệt hơn nữa, hiệu quả hơn nữa, để đạt mục tiêu vào năm 2015 giảm tỉ lệ mắc bệnh lao xuống còn 1 nửa so với năm 2000; giảm tỉ lệ người chết vì lao chỉ còn 1 nửa so với năm 2000 và trước năm 2030, đưa Việt Nam ra khỏi danh sách 22 nước có tỉ lệ mắc bệnh lao và chết vì lao nhiều nhất trên thế giới.

Ông Nguyễn Ngọc Sỹ - Giám đốc BV Lao Trung ương khuyến nghị, cần phải đặt công tác chống lao là một ưu tiên trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước và địa phương; đồng thời, tăng cường công tác phát hiện và quản lý ca bệnh. Chẳng hạn, không thu phí xét nghiệm đờm phát hiện bệnh lao của người có dấu hiệu nghi ngờ ở cơ sở y tế tuyến tỉnh; nhà thuốc, đơn thuốc điều trị phải ghi rõ địa chỉ bác sĩ và báo cáo về chương trình chống lao địa phương để kiểm tra, theo dõi thường xuyên... Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể nhanh chóng thanh toán được căn bệnh này.

Sau lễ mít tinh, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đã đến thăm và tặng quà cho các bệnh nhân tại BV Phổi Trung ương.

Theo ĐĐK