Tham gia góp ý đối với dự án Luật Dân số, đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên - Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Tây Ninh, khẳng định, công tác dân số là một trong những yếu tố then chốt, quyết định đến chất lượng nguồn nhân lực, sự phát triển bền vững của đất nước và an sinh xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số, đồng thời đối mặt với những biến đổi sâu sắc về cơ cấu dân số và các thách thức mới về sức khỏe sinh sản, việc làm và bình đẳng giới, đại biểu cho rằng việc ban hành Luật Dân số là hết sức cần thiết.

Để Luật thực sự đi vào cuộc sống, bảo đảm tính khả thi và phù hợp với thực tiễn, đại biểu thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh đề xuất một số nội dung góp ý, cụ thể:

Thứ nhất, tại khoản 1 Điều 13, dự thảo Luật quy định một số chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh đủ hai con như nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính, nhà ở,... Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai các chính sách này, đặc biệt là chính sách về nhà ở, vẫn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về nguồn lực và khả năng cân đối ngân sách, nhất là ở các địa phương có điều kiện kinh tế còn khó khăn. Bên cạnh đó, các quy định hiện hành chưa thực sự thúc đẩy vai trò của nam giới trong việc chia sẻ, chăm sóc và nuôi dạy con.

Vì vậy, đại biểu đề nghị rà soát, điều chỉnh theo hướng linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tiễn nhằm bảo đảm tính khả thi. Đồng thời, cần bổ sung các chính sách mang tính bền vững và thiết thực hơn, như hỗ trợ phát triển hệ thống dịch vụ trông giữ trẻ, giáo dục mầm non công lập và ngoài công lập bảo đảm chất lượng.

Bên cạnh đó, đại biểu đề xuất xem xét chính sách giảm thuế thu nhập cá nhân cho các gia đình sinh đủ hai con. Đây là hình thức hỗ trợ trực tiếp, có tính khuyến khích cao và phù hợp với xu hướng của nhiều quốc gia đang đối mặt với tình trạng tỷ suất sinh thấp. Chính sách này không chỉ góp phần cải thiện điều kiện kinh tế gia đình mà còn tạo tâm lý yên tâm cho phụ nữ trong việc sinh và nuôi dạy con, qua đó thực hiện hiệu quả mục tiêu của chính sách dân số.

Tiếp đó, tại điểm b khoản 1 Điều 13 quy định: “Hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc ít người”, quy định này nhằm khuyến khích tăng mức sinh, cần nghiên cứu hết sức thận trọng. Từ thực tiễn, đại biểu cho rằng tỷ suất sinh ở nhóm dân tộc thiểu số vốn đã cao hơn so với mức bình quân chung của cả nước, trong khi điều kiện sống của đồng bào còn vô vàn khó khăn.

Theo điều tra thực trạng kinh tế - xã hội 53 dân tộc thiểu số năm 2024, tỷ suất sinh từ 4-4,3 con/phụ nữ, cao gấp hơn 2 lần mức trung bình quốc gia; tỷ suất tử vong trẻ sơ sinh từ 51-61%, cao gấp 5-6 lần bình quân cả nước; 20-24% phụ nữ sinh con tại nhà, không có hỗ trợ y tế.

Số liệu này cho thấy, vấn đề cốt lõi không phải là họ không muốn sinh con, mà là điều kiện sống, chăm sóc sức khỏe và tiếp cận dịch vụ cơ bản còn quá hạn chế. Việc gia tăng dân số trong bối cảnh đó không những không cải thiện chất lượng dân số, mà còn có thể làm ảnh hưởng hơn về tình trạng nghèo đói, gia tăng tử vong ở trẻ em và bất bình đẳng giới.

Do vậy, đại biểu Uyên đề nghị Luật cần ưu tiên các chính sách phát triển kinh tế - xã hội toàn diện như: nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục, bảo đảm nhà ở, giao thông và cơ sở hạ tầng; lồng ghép các chính sách nâng cao vị thế kinh tế cho phụ nữ, bảo đảm họ được tiếp cận việc làm, đất đai và tín dụng để tự chủ hơn trong quyết định sinh sản. Đồng thời, mọi can thiệp chính sách dân số phải bảo đảm phù hợp về văn hóa và có sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt là của phụ nữ.

Thứ hai, các quy định tại Chương IV của dự thảo, đại biểu Uyên cho rằng cách tiếp cận chưa toàn diện, chủ yếu tập trung giải quyết các vấn đề của nhóm "đã cao tuổi". Nước ta đang bước qua "giai đoạn vàng" để chuẩn bị cho một quá trình già hóa chủ động. Việc thích ứng thành công phụ thuộc rất lớn vào sự chuẩn bị sớm về sức khỏe, tài chính và kỹ năng ngay từ khi người dân còn trẻ và trung niên.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định "chuẩn bị cho tuổi già" cụ thể: bổ sung nguyên tắc "Nhà nước thúc đẩy sự chuẩn bị chủ động cho quá trình già hóa", hỗ trợ người dân tích lũy đầy đủ về sức khỏe, tài chính, tâm lý từ sớm, thay vì chỉ giải quyết các chế độ khi đã bước vào tuổi già.

Bên cạnh đó, theo đại biểu, dự thảo đã bỏ sót khái niệm then chốt là "già hóa khỏe mạnh". Đại biểu cho rằng đây là cách tiếp cận cốt lõi nhằm duy trì tối đa khả năng chức năng của người cao tuổi, giúp họ sống độc lập, có ý nghĩa và giảm gánh nặng chăm sóc. Đại biểu đề nghị xem xét đưa khái niệm này vào Điều 3 của dự thảo và bổ sung một điều khoản trong Chương 4, nhấn mạnh trách nhiệm của Nhà nước trong việc "xây dựng môi trường thân thiện với người cao tuổi" .

Sau cùng, đại biểu Uyên cho rằng, dự thảo chưa đề cập đến hai yếu tố thiết yếu đó là “đoàn kết liên thế hệ” và “phối hợp liên ngành”. Bởi vì một xã hội già hóa thành công đòi hỏi sự gắn kết chặt chẽ giữa các thế hệ và sự phối hợp của các ngành, đoàn thể. Đồng thời, già hóa dân số ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống xã hội, từ y tế, giáo dục, lao động, đến đô thị, văn hóa, công nghệ,... Do đó, thích ứng với già hóa dân số không thể là nhiệm vụ của riêng ngành Y tế mà cần có sự phối hợp đồng bộ liên ngành.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung quy định khuyến khích các mô hình kết nối và tương trợ giữa các thế hệ như mô hình “trường học - viện dưỡng lão”, “Câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau”, quy định rõ cơ chế, trách nhiệm "bảo đảm sự phối hợp liên ngành" trong việc thực thi các chính sách thích ứng với già hóa dân số./.

ND