Miền Tây sông nước được thiên nhiên ưu ái ban tặng nguồn tôm cá phong phú, cây trái sum suê trĩu quả. Từ những sản vật ấy, các món mắm ra đời, trở thành một phần không thể thiếu trong văn hoá ẩm thực địa phương.

Lẩu mắm – cái tên mộc mạc, dân dã, thậm chí có phần “kén người ăn”- nhưng một khi đã ngồi quây quần bên nồi lẩu nghi ngút khói, nhẹ nhàng nhúng từng cọng rau, gắp miếng cá, miếng thịt cho vào miệng, thì hương vị đậm đà ấy sẽ lặng lẽ neo lại trong ký ức, trở thành một trải nghiệm khó quên.

Cách nấu lẩu mắm không quá cầu kỳ, nhưng điều làm nên hương vị đặc biệt lại nằm ở cái tâm và sự khéo léo của người đứng bếp. Trước tiên, người ta chọn loại mắm đặc sản của miền Tây như mắm cá linh hay cá sặc, nấu cùng nước cho sôi kỹ, rồi lược qua rây để lấy phần nước cốt đậm đà.

Tiếp theo là khâu nêm nếm gia vị. Sả băm, ớt đập giập, một ít tỏi phi vàng được cho vào để dậy mùi. Nước dừa tươi được thêm vào để tạo vị ngọt thanh tự nhiên.

Đôi khi, người dân nơi đây còn khéo léo cho thêm chút đường và nước cốt me, để cân bằng giữa các tầng vị chua – cay – mặn – ngọt. Nồi nước dùng bắt đầu sôi lăn tăn, lan toả một thứ hương thơm mộc mạc mà quyến luyến - vừa dân dã, vừa gợi nhắc điều gì đó rất thân thuộc, rất miền Tây.

Nguyên liệu ăn kèm lẩu mắm phong phú vô cùng. Nào là cá basa, cá lóc, tôm sú, mực tươi, thịt ba rọi… Có nơi còn thêm chả cá, nghêu hay tàu hủ chiên để tăng thêm sức hấp dẫn. Nhưng đặc biệt và không thể thiếu chính là các loại rau.

Đó là bông điên điển vàng ươm, bông súng giòn giòn, rau nhút non mướt, rau muống chẻ, kèo nèo, bắp chuối bào mỏng… Tất cả được rửa sạch, bày biện gọn gàng trên đĩa, chờ phút giây được thả vào nồi lẩu sôi sùng sục, để rồi hoà quyện cùng vị mắm, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.

Ăn lẩu mắm không thể vội. Phải ngồi quây quần bên nhau, chậm rãi nhúng từng đũa rau, gắp từng lát cá, rồi chấm nhẹ vào chén mắm ớt hay nước mắm me, đưa lên miệng và từ tốn cảm nhận từng tầng hương vị. Là cái đậm đà đặc trưng của mắm, là vị ngọt lành của tôm cá tươi, xen lẫn chút thanh mát của các loại rau - tất cả hoà quyện, như thể gom góp cả tình quê, tình người vào trong một bữa ăn thắm đẫm ân tình.

Tôi vẫn nhớ như in buổi chiều mưa năm ấy, khi còn là đứa trẻ lên mười, lần đầu được mẹ dẫn về miệt Cái Răng - Cần Thơ thăm ngoại. Ngoại đãi cả nhà bằng nồi lẩu mắm đậm đà hương vị miền Tây.

Ngoại ngồi bên bếp lửa, mái tóc bạc phơ, tay thoăn thoắt lặt rau - bông điên điển vàng tươi, rau nhút xanh mướt, bắp chuối được thái mỏng thành từng sợi trắng phau... Tôi phụ ngoại và mẹ rửa cá lóc, ngoại kiên nhẫn dạy tôi cách dùng dao rạch nhẹ hai bên sống lưng cá để khi nấu không bị tanh.

Mỗi động tác của ngoại đều chậm rãi, cẩn thận, như đang gửi gắm cả tấm lòng vào nồi lẩu, để món ăn không chỉ dậy hương mà còn chứa chan tình thân. Căn bếp nhỏ bên hiên ngập tràn mùi mắm thơm nồng, hoà cùng vị cay nồng của sả ớt làm mắt cay cay, nhưng lòng tôi lại thấy ấm áp đến lạ.

Giờ ngoại tôi đã hoá mây trắng về trời, nhưng mỗi khi thưởng thức nồi lẩu mắm, dường như tôi lại nghe đâu đó có tiếng cười hiền của ngoại, thấy lại bóng hình ngoại bên gian bếp xưa, và cảm nhận được cả những ngày thơ ấm áp trong làn khói nghi ngút.

Mùi vị hôm ấy không chỉ là mắm, cá hay rau đồng – mà còn là hương vị của yêu thương đong đầy. Và cứ thế, trong lòng tôi, mỗi khi nhớ về miền Tây quê ngoại, hương thơm nồng nàn của nồi lẩu mắm lại ùa về, ngập tràn ký ức.

Lẩu mắm miền Tây giờ đây đã trở thành một món ăn quen thuộc, phổ biến và được yêu thích khắp cả nước. Đặc biệt tại Tây Ninh - một trong những tỉnh, thành nổi bật với nền ẩm thực phong phú - bạn sẽ tìm thấy vô số quán lẩu mắm ngon.

Một trong những địa chỉ được nhiều thực khách lựa chọn là lẩu mắm Cẩm Tú, nằm trên đường Nguyễn Tri Phương, thị xã Hoà Thành. Quán nổi tiếng với món lẩu mắm đa dạng, cho phép thực khách tuỳ chọn giữa lẩu mắm cá hoặc lẩu mắm thịt theo sở thích.

Bên cạnh đó, Lẩu mắm 98 tại số 130 lộ Chánh Môn A, khu phố 1, phường IV, thành phố Tây Ninh, cũng là một địa điểm lý tưởng. Không gian quán sạch sẽ, thoáng mát, hiện đại; thực đơn phong phú gồm lẩu mắm, lẩu cá bông lau, lẩu cua đồng hải sản, lẩu cá thác lác khổ qua, lẩu hải sản… mang đến nhiều lựa chọn hấp dẫn.

Ngoài ra, Lẩu mắm Cô Ba tại số 98 Nguyễn Chí Thanh, phường 3, thành phố Tây Ninh cũng được đánh giá cao nhờ hương vị lẩu mắm đậm đà, rau tươi đa dạng và phong phú.

Miền Tây Nam Bộ đâu chỉ có cảnh đẹp và con người hiền hậu, mà còn sở hữu một nền văn hoá ẩm thực phong phú, đậm đà và sâu lắng. Lẩu mắm không chỉ đơn thuần là món ăn, mà còn là hơi thở của miền đất phương Nam, là hồn quê mộc mạc hoà quyện trong từng giọt mắm và từng tiếng cười đầm ấm chan hoà, khiến bao thực khách say lòng mỗi khi thưởng thức hương vị lẩu mắm miền Tây.

Mai Thảo