Không chỉ là diễn đàn khoa học quy tụ những nghiên cứu chuyên sâu về lượng giá kinh tế di sản mà Hội thảo còn là cơ hội để các bên liên quan cùng trao đổi và thống nhất về định hướng phát triển bền vững cho Tràng An trong bối cảnh đô thị hóa và biến đổi khí hậu.

Hội thảo có sự tham gia của lãnh đạo chính quyền tỉnh Ninh Bình, trong đó có ông Đoàn Minh Huấn, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình; ông Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cùng đại diện các sở, ban, ngành. Về phía chủ trì đề án, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội - ĐHQGHN) có sự hiện diện của PGS-TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng và PGS-TS. Nguyễn Việt Khôi, Phó Hiệu trưởng Nhà trường; nhóm nghiên cứu gồm các chuyên gia Đại học Quốc gia Hà Nội do PGS-TS. Nguyễn Hồng Thục chủ trì.

Về phía UNESCO, Hội thảo có sự tham gia của ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, cùng ông Peter Debrine, cán bộ cấp cao về du lịch bền vững của UNESCO. Bên cạnh đó, Hội thảo cũng quy tụ nhiều học giả quốc tế và trong nước, bao gồm: TS. Alessio Re, Tổng thư ký và TS. Paola Borrione, Giám đốc Nghiên cứu của Tổ chức Santagata về Kinh tế Văn hóa (Ý); TS. Karsten Grunewald và TS. Trần Thục Hân từ Viện Leibniz về Sinh thái đô thị và Phát triển Vùng (Đức); GS. Robyn Bushell từ Đại học Tây Sydney (Úc)…

Toàn cảnh Hội thảo quốc tế ‘Lượng hóa giá trị Quần thể danh thắng Tràng An và phát triển thương hiệu của điểm đến di sản thế giới’ Ảnh: BTC

Những quan điểm mới về di sản: Tràng An - từ bảo tồn đến phát triển bền vững

Tại hội thảo, nhóm nghiên cứu đề án đã trình bày các tham luận quan trọng, mở ra một hướng tiếp cận mới trong lượng giá kinh tế di sản. Với đặc thù của Di sản thế giới Tràng An – một di sản hỗn hợp có tính phức tạp cao, các phương pháp lượng giá truyền thống không thể đơn lẻ mà cần tích hợp. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã sử dụng một cách tiếp cận liên ngành, kết hợp giữa chi tiêu du lịch, dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên, di sản văn hóa và giá trị định cư để xác định tổng thể giá trị kinh tế của Tràng An.

Quần thể danh thắng Tràng An là di sản thế giới hỗn hợp duy nhất tại Đông Nam Á. Ảnh: Sở Du lịch Ninh Bình

Đề án là kết quả nghiên cứu đến từ sự đóng góp chuyên môn sâu sắc từ các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực kinh tế lượng, hệ sinh thái tự nhiên, văn hoá, quy hoạch, khoa học định cư đến từ Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN), Trường Đại học Kinh tế (ĐHQGHN), Viện Nghiên cứu định cư, Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn quốc gia, Santagata Foundation, Viện Leibniz về Sinh thái Đô thị và Phát triển Vùng và nhiều chuyên gia độc lập khác để đạt tới cách tiếp cận tổng thể, toàn diện và liên ngành nhất đối với lượng giá Di sản thế giới quần thể danh thắng Tràng An.

Trong khuôn khổ hội thảo, PGS-TS. Đoàn Minh Huấn, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, nhấn mạnh khái niệm “Đô thị di sản thiên niên kỷ”, định hướng phát triển của Ninh Bình nhằm bảo vệ di sản trước áp lực đô thị hóa và biến đổi khí hậu, đồng thời đảm bảo sự hài hòa giữa yếu tố thiên nhiên và nhân tạo.

Theo Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, triết lý phát triển của tỉnh là “phụng dưỡng thiên nhiên”, đảm bảo các yếu tố kiến trúc, cảnh quan, mô hình cư trú không phá vỡ giá trị nguyên gốc của di sản mà còn giúp di sản trở nên sống động hơn.

PGS-TS. Đoàn Minh Huấn, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, lý giải khái niệm ‘Đô thị di sản thiên niên kỷ’ . Ảnh: BTC

Ông Huấn cũng đề xuất UNESCO cần có cách tiếp cận toàn diện hơn về đời sống người dân trong di sản, tránh cực đoan giữa bảo tồn tuyệt đối và thương mại hóa quá mức. Theo đó, nền kinh tế của đô thị di sản phải dựa trên kinh tế xanh, khai thác tài nguyên di sản một cách bền vững và sáng tạo. Ninh Bình hướng tới trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo ngoài trời, với tổ hợp công viên di sản, công nghiệp văn hóa, thể thao và sân khấu thực cảnh.

Các nhà khoa học cũng trao đổi, thống nhất và đề xuất một số định hướng quan trọng. Trong đó, quy hoạch bảo tồn tổng thể khu di sản cần được thực hiện một cách khoa học và đồng bộ, phù hợp với Quy hoạch tỉnh Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đồng thời tuân thủ các quy định của UNESCO về bảo tồn di sản thế giới.

Quy hoạch không chỉ giới hạn trong phạm vi di sản mà còn cần kết nối với không gian phát triển đô thị, cảnh quan văn hóa và hệ sinh thái xung quanh.

PGS-TS. Nguyễn Hồng Thục, Chủ trì đề án, trình bày báo cáo đề dẫn tổng quan nghiên cứu. Ảnh: BTC

Đối với các hoạt động xây dựng và phát triển kinh tế trong khu vực di sản cần thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ. Song song đó cần tăng cường phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học, cộng đồng dân cư và các tổ chức quốc tế, đảm bảo quản lý di sản không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà có sự tham gia của cộng đồng địa phương.

Mặt khác, ứng dụng công nghệ số trong quản lý và du lịch di sản, thúc đẩy các giải pháp thông minh nhằm bảo tồn và khai thác di sản hiệu quả. Có thể xem xét mô hình “di sản dẫn dắt phát triển kinh tế”, trong đó di sản không chỉ là đối tượng cần bảo tồn mà còn là trung tâm của chiến lược phát triển khu vực. Tràng An có thể được phát triển theo hướng “Đô thị di sản Hoa Lư”, nơi kết hợp bảo tồn cảnh quan với phát triển các không gian sáng tạo, bảo tàng mở và trung tâm trải nghiệm di sản.

Theo Sở Du lịch Ninh Bình du lịch tỉnh này tiếp tục đạt nhiều kết quả tích cực khi ước đón 8,7 triệu lượt khách trong năm 2024. Ảnh: Sở Du lịch Ninh Bình

Thông cáo chung Tràng An – sự đồng thuận cao hướng tới một Hiến chương Tràng An

Khép lại hội thảo, TS. Alessio Re đã đọc thông cáo chung Tràng An về kết quả nghiên cứu của đề án Lượng giá giá trị kinh tế của Di sản Thế giới Quần thể danh thắng Tràng An.

Trước sự chứng kiến và xác nhận của đại diện chính quyền địa phương, UNESCO, các tổ chức nghiên cứu quốc tế, TS. Alessio Re, PGS- TS. Nguyễn Văn Hiệu, PGS-TS. Nguyễn Hồng Thục và TS. Karsten Grunewald đã cùng ký bản thông cáo chung, khẳng định giá trị của quần thể danh thắng Tràng An cũng như những phân tích và khuyến nghị chính sách đến từ kết quả lượng giá.

Ký kết Thông cáo chung Tràng An. Từ trái qua phải: PGS-TS. Nguyễn Hồng Thục; PGS-TS. Nguyễn Văn Hiệu; TS. Alessio Re; TS. Karsten Grunewald. Ảnh: BTC

Kết quả lượng giá xác định 9 giá trị cốt lõi tạo nên tổng thể giá trị của Di sản thế giới Tràng An, bao gồm giá trị di sản, giá trị kinh tế - thương hiệu và giá trị định cư. Trong đó, Tràng An không chỉ là điểm đến giải trí mà còn sở hữu hệ thống karst độc đáo, đa dạng sinh học phong phú, tiềm năng khảo cổ học quan trọng, cùng các giá trị văn hóa đặc sắc như rừng đặc dụng, hệ thống đền, chùa, đình, lễ hội truyền thống và nghệ thuật trình diễn dân gian.

Đặc biệt, vùng lõi di sản còn có giá trị đất ở cao, phản ánh sự kết nối giữa di sản và đời sống cộng đồng. Tổng giá trị kinh tế và thương hiệu của Tràng An trong giai đoạn đánh giá 2024-2025 được xác định ở mức 213 tỷ USD.

Nghiên cứu cũng đưa ra các mô hình phát triển chiến lược nhằm tối ưu hóa giá trị di sản trong tương lai. Trong đó, việc xây dựng không gian đô thị di sản với cảnh quan văn hóa đặc thù giúp Tràng An phát triển bền vững theo định hướng đô thị thiên niên kỷ. Di sản không chỉ được bảo tồn mà còn đóng vai trò trung tâm trong phát triển công nghiệp văn hóa, thúc đẩy du lịch bản địa bền vững. Bên cạnh đó, mô hình đất ở và đất nông lâm nghiệp cộng sinh sẽ đảm bảo sinh kế cho cộng đồng, hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.

Cuối cùng, chiến lược bảo tồn di sản theo đặc thù châu Á được đề xuất nhằm cân bằng giữa yếu tố truyền thống và những xu hướng phát triển mới.

Các đại biểu trong nước và quốc tế tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm. Ảnh: BTC

Chiến lược quản lý Tràng An được khuyến nghị tập trung vào bảo tồn di sản văn hóa và thiên nhiên, phát triển du lịch bền vững và tăng cường sự tham gia của cộng đồng. Các chính sách nhấn mạnh việc bảo vệ các di tích lịch sử, hệ sinh thái karst và ứng phó với biến đổi khí hậu. Tầm nhìn đến năm 2045 hướng tới sự hài hòa giữa bảo tồn, phát triển bền vững và phúc lợi cộng đồng, với trọng tâm là bảo vệ giá trị di sản, nâng cao vai trò cộng đồng và thúc đẩy nghiên cứu.

Kế hoạch quản lý đề xuất 16 chương trình tích hợp trong bốn lĩnh vực: quản lý di sản, du lịch bền vững, bảo tồn cộng đồng và phát triển sáng tạo. Các biện pháp bao gồm giám sát cảnh quan, đa dạng hóa du lịch, bảo tồn di sản sống và thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa. Tràng An hướng tới trở thành hình mẫu toàn cầu về bảo tồn và phát triển bền vững, thông qua hợp tác quốc tế và áp dụng các tiêu chuẩn quản lý di sản tiên tiến.

Thông cáo chung về kết quả nghiên cứu của đề án Lượng giá giá trị kinh tế của Di sản Thế giới Quần thể danh thắng Tràng An là cơ sở rất quan trọng, để tiến tới xây dựng và công bố Hiến chương Tràng An về Di sản Thế giới, Quy hoạch Đô thị và Phát triển Bền vững.

Kết quả lượng giá của đề án cung cấp một cơ sở quan trọng để hoạch định phát triển trong việc bảo tồn khai thác và phát huy giá trị di sản. Ảnh: Sở Du lịch Ninh Bình

Giá trị kinh tế của di sản được lượng giá để hoạch định phát triển, song nó còn hàm chứa một thông điệp to lớn: giá trị kinh tế của di sản phần lớn là do giá trị của định cư con người hoà quyện hàng ngàn năm với tự nhiên bao chứa, làm nên văn hoá vật thể và phi vật thể của họ, cũng như giá trị truyền thống ngàn đời trong lòng của di sản được lượng giá, và, minh chứng là những giá trị vô giá đó một khi con người đánh mất nó thì di sản đó sẽ chỉ còn rất ít giá trị.

Bởi vậy, việc bảo tồn khai thác và phát huy giá trị của di sản trong phát triển, đặc biệt là phát triển đô thị cần phải cân bằng với sự phát triển xã hội, sinh kế và quyền lợi của người dân trong di sản bởi vì họ là chủ nhân của di sản, và do đó, di sản sẽ vĩnh viễn tồn tại cùng với thời gian.

Nguồn nguoidothi