HTML clipboard
Vượt qua những
con đường ngoằn ngoèo, uốn lượn, chúng tôi về với xã Đèo Gia, Lục Ngạn, Bắc
Giang (một xã vùng sâu với hơn 70% dân tộc Cao Lan sinh sống) để thưởng thức
những câu hát Sịnh ca làm mê đắm lòng người.
Toàn bộ kho
tàng văn hóa của người Cao Lan đều được phản ánh trọn vẹn qua những làn điệu
Sịnh ca ngọt ngào. Trải qua thời gian, dù cuộc sống của người dân còn nhiều khó
khăn, vất vả nhưng những làn điệu Sịnh ca vẫn được người Cao Lan nơi đây gìn giữ
và luôn hiện hữu trong cuộc sống, sinh hoạt của họ.
Hiện Câu lạc
bộ hát Sịnh ca ở Đèo Gia có 24 thành viên do ông Chung Văn Thảo làm chủ nhiệm.
Ông Thảo tâm sự: Người Cao Lan ở Đèo Gia không ai biết tục hát Sịnh ca có từ khi
nào, chỉ biết rằng trong tâm khảm của rất nhiều thế hệ người Cao Lan, Sịnh ca
được sinh ra khi loài người chưa có cái chữ và điệu nhạc.
Họ đều tin
rằng Sịnh ca như một ân huệ mà thượng đế đã ban tặng cho họ. Người cao tuổi nhất
trong câu lạc bộ đã gần 80 tuổi, thành viên nhỏ tuổi nhất mới 15, 16 tuổi.
Câu lạc bộ
thường sinh hoạt mỗi tháng một lần tại nhà văn hóa thôn Cống Luộc. Đây là thôn
có nhiều hạt nhân biết hát và giữ được giọng hát Sịnh ca hay nhất, đồng thời có
đội văn nghệ hát Sịnh ca ra đời sớm nhất xã.
Tham gia một
buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ hát Sịnh ca Đèo Gia mới thấy hết ý nghĩa của thể
loại văn hóa đặc sắc này.
Đối với mỗi
thành viên trong câu lạc bộ, mỗi buổi sinh hoạt không chỉ là dịp họ được gặp gỡ,
chuyện trò, cùng nhau cất lên những làn điệu Sịnh ca da diết đằm thắm, mà đây
còn là khoảnh khắc để người dân Cao Lan cùng ôn lại những giá trị xưa cũ của cha
ông qua từng làn điệu Sịnh ca cổ.
Họ biết rằng,
họ hát để gìn giữ và bảo tồn báu vật truyền thống của ông cha để lại, như lời
tri ân tới những cố nhân người Cao Lan.
Nhiều thành
viên trong câu lạc bộ vẫn giữ được giọng hát tốt như bà Hoàng Thị Đào, Bàng Thị
Hội, Nình Thị Quý, Tống Thị Hạnh…
Ông Đàm Quang
Lộc là thành viên cao tuổi nhất của câu lạc bộ và có lẽ tuổi tác của ông cũng
tương đồng với vốn hiểu biết về làn điệu Sịnh ca của người Cao Lan ở Đèo Gia.
Hiện ông là
người duy nhất lưu giữ và truyền dạy những làn điệu Sịnh ca cho các thành viên
trong câu lạc bộ. Ông không những có giọng hát khỏe, sâu, da diết mà còn có khả
năng sáng tác những làn điệu Sịnh ca mới của dân tộc.
Với những cống
hiến và tài năng của mình, các thành viên trong câu lạc bộ đều gọi ông là nghệ
nhân Đàm Quang Lộc. Với họ, ông chính là báu vật, là linh hồn sống cho làn điệu
Sịnh ca ở Đèo Gia được vang mãi đến bây giờ.
Ông Lộc cho
biết Sịnh ca của người Cao Lan gồm nhiều loại nhưng tựu trung lại có hai hình
thức chính là Sịnh ca ban ngày và Sịnh ca ban đêm. Điều đặc biệt, làn điệu Sịnh
ca của người Cao Lan là lối hát giao duyên, không có nhạc đệm, chủ yếu dựa vào
tài ứng khẩu của người hát, qua đó thể hiện trí tuệ của người Cao Lan xưa.
Người hát và
người sáng tác thường lấy cảnh đẹp của quê hương làng bản, những cảnh trong sinh
hoạt, trong cuộc sống hàng ngày, hay những câu chuyện cổ tích, thần thoại, hát
mừng năm mới, hát đối đáp mùa xuân, hát ở nhà, hát ở đình… làm đề tài hấp dẫn
trong sinh hoạt văn nghệ của mình.
Làn điệu Sịnh
ca của người Cao Lan ở Đèo Gia vừa phong phú về thể loại lại vừa hấp dẫn về nội
dung. Đến nay, hơn 400 bài hát với nhiều thể loại và nội dung khác nhau còn được
lưu giữ ở Đèo Gia. Có bài hát thể hiện tình yêu nam nữ, thể hiện tình yêu của
con người với cuộc sống với thiên nhiên, phần nhiều bài hát mới lại thể hiện
lòng biết ơn với Đảng, Bác Hồ và con đường đổi mới của quê hương, dân tộc.
Sự khác biệt
đáng nói ở làn điệu Sịnh ca của người Cao Lan chính là làn điệu vừa chứa đựng
chất thơ, vừa phản ánh giá trị nhân văn sâu sắc của con người.
Nói cách khác,
Sịnh ca không chỉ là những câu thơ có vần có điệu mà còn là một hình thức dân ca
thể hiện sâu sắc trí tuệ và xúc cảm về nhân sinh quan, thế giới quan của người
Cao Lan.
Qua Sịnh ca,
người nghe có thể nhận thấy vẻ đẹp tâm hồn của người Cao Lan bình dị mà tinh tế,
mộc mạc mà chân thành.
Tuy nhiên, ông
Lộc cũng trăn trở những làn điệu Sịnh ca đã và đang bị mai một đi rất nhiều vì
hầu hết những bài Sịnh ca Cao Lan đều được viết bằng chữ Hán.
Do vậy, chỉ
những người biết chữ Hán và có tuổi mới đọc, hiểu, dịch những bài Sịnh ca. Lớp
người trung niên và mới lớn không biết chữ Hán thì không đọc được nên rất khó
hiểu nội dung của các câu hát mặc dù có học thuộc lòng đi chăng nữa.
Với giá trị
độc đáo và giàu bản sắc dân ca, Sịnh ca ở Đèo Gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia. Đây vừa là niềm tự
hào vừa là trách nhiệm lớn lao của dân tộc Cao Lan ở Đèo Gia nói riêng, đảng bộ
và chính quyền huyện Lục Ngạn nói chung trong việc giữ gìn và phát huy giá trị
của làn điệu Sịnh ca.
Để tiếp tục
duy trì và bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể này, câu lạc bộ dân ca Sịnh ca xã
Đèo Gia đã kết nạp thêm nhiều thành viên trẻ tuổi. Mỗi buổi sinh hoạt chính là
dịp các thành viên lớn tuổi truyền dạy cho con cháu của mình.
Họ dạy từ cách
thuộc bài hát đến cách lấy giọng hát như thế nào. Đến nay, nhiều thành viên trẻ
trong câu lạc bộ đã thành thạo và hát tốt nhiều làn điệu Sịnh ca, tiêu biểu là
các em Chung Thị Yên, Hoàng Văn Lý, Tô Thị Tâm, Bàng Văn Mạnh.
Ông Đặng Minh
Tuy - Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thể thao huyện Lục Ngạn cho biết ngoài việc
thành lập câu lạc bộ hát Sịnh ca để giữ gìn và truyền dạy cho thế hệ trẻ, hàng
năm huyện đều tổ chức Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch huyện Lục Ngạn, đồng
thời mở lớp dạy chữ Hán-Nôm, nhằm giúp người trẻ
tuổi của các dân tộc có thể đọc và
hiểu được ý nghĩa những làn điệu dân ca của dân tộc mình./.
Theo
TTXVN