HTML clipboard
Tục cà răng căng tai là một tập tục có từ lâu
đời và khá phổ biến trong một số tộc người ở Tây Nguyên như Ê Đê, Bahna, M’nông,
Mạ, Stiêng… Ngoài việc làm đẹp theo quan niệm riêng của dân tộc, cà răng căng
tai còn chứng tỏ lòng dũng cảm, sự trưởng thành của người con trai và con gái.
Cà răng căng tai là một thử thách mà bất cứ
người con trai, con gái của các tộc người Tây Nguyên đều phải trải qua, nếu
không sẽ bị chê cười và sẽ không được bộ tộc cũng như buôn làng công nhận là
thành viên. Trai không lấy được vợ, gái không lấy được chồng.
Tục cà răng
Cà răng là một cực hình rất đau đớn, khổ sở
nhưng các chàng trai, cô gái miền sơn cước này vẫn tự nguyện xin được cà răng để
hội nhập vào xã hội và cộng đồng, để được mọi người trong buôn làng công nhận là
đẹp và đã trưởng thành.
Để cà răng họ có thể dùng nhiều cách khác nhau:
có dân tộc thì dùng cưa, có dân tộc thì dùng đá để cà, có dân tộc thì dùng dao
nhỏ có hình lưỡi cưa để cắt. Số lượng răng được cà thường là 6 hoặc 4 cái răng
cửa phía trước, cũng có dân tộc còn vót thêm 6 cái răng cửa của hàm dưới theo
hình tam giác nhọn như người Mạ ở vùng Đạ Tẻh, Cát Tiên (Lâm Đồng). Thường người
được cà răng phải nằm trên đống rơm, cỏ hoặc trên sàn nhà, đầu thì gối lên đùi
người cà, để người này cầm dao hình lưỡi cưa hoặc đá để cà. Sau khi cà xong thì
người ta lấy nhựa một loại cây rừng (cây thuốc) đem hơ trên lửa cho sôi rồi bôi
vào chỗ chân răng bị cà, hoặc lấy cây Knhài ngâm với nước thuốc lá tươi dùng
bông thấm nước thuốc lá ngậm từ 2 đến 3 tháng mới hết đau và răng mới bóng đẹp
(theo kinh nghiệm của người Mạ).
Cà răng thường được tiến hành đối với thanh niên
nam nữ ở độ tuổi 15 - 16 khi răng đã mọc hết.
Tục căng tai
Theo quan niệm của đồng bào dân tộc Tây Nguyên
thì lỗ tai phải to rộng, dái tai phải dài mới là tiêu chuẩn để đánh giá cái đẹp.
Nhất là đối với phụ nữ, người Mạ còn coi như là một tiêu chí để đánh giá người
con gái đó lười biếng hay chịu thương, chịu khó (nếu lỗ tai căng được to chứng
tỏ người đó siêng năng, chăm chỉ).
Để có thể căng tai, đầu tiên người ta phải dùng
dùi nhọn hoặc gai cây chanh để xuyên lỗ ở dái tai rồi dùng nước gừng đun sôi để
rửa hàng ngày và thỉnh thoảng phải vê, xoay gai chanh, hoặc lõi gỗ khi xuyên để
lại trong dái tai để tạo lỗ. Khi vết thương lành hẳn thì dùng lõi gỗ nhỏ hoặc
tre để căng dần đến một độ lớn nhất định thì có thể thay thế bằng vòng lồ ô có
dạng khuyên tròn để căng cho to dần. Theo quan niệm của đồng bào ở đây, lỗ tai
căng càng to thì càng đẹp và càng chứng tỏ được sự quyền quý. Thường những nhà
giàu có thì căng tai bằng ngà voi, những nhà nghèo thì dùng lồ ô để căng tai.
Ngà voi căng tai thường được mua của người Thái Lan thông qua trao đổi hàng hoá,
nhưng cũng có nơi họ tự săn voi cắt lấy ngà, tự cắt gọt ngắn làm vật căng tai.
Cà răng căng tai thường được hiểu là để làm đẹp
và chứng tỏ lòng dũng cảm cũng như được công nhận đã trưởng thành theo quan niệm
của một số tộc người ở Tây Nguyên, nhưng theo lời của già làng Y Bhiong Niê (A
ma H’loan) người Ê Đê ở buôn A kõ D hong (cọ thong), phường Tân Hội, thành phố
Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lăk thì tục cà răng còn được xuất phát từ một câu chuyện
tình bi thương của một đôi trai gái của hai bộ tộc yêu nhau. Chàng và nàng đã
từng quấn quýt bên nhau như đôi chim chơ rao mỗi khi lên rừng, đi rẫy và đã cùng
nguyện ước một ngày được nên vợ nên chồng. Nhưng khi đôi trẻ về thưa với mẹ cha
và những người lớn trong bộ tộc thì không được họ chấp thuận. Chàng đã nài nỉ
đến khô cả cổ, nàng đã khóc cạn hết cả nước mắt mà vẫn không lay chuyển được
người lớn thay đổi quyết định. Quá thương nhau, họ cảm thấy cuộc sống thật vô
nghĩa nếu không được ở bên nhau. Vì vậy, hai người đã hẹn nhau lên rừng lấy củi
gặp mặt và yêu thương một lần như vợ chồng. Sau đó đôi trai gái tội nghiệp đã
lấy dây rừng tự trói chặt hai thân vào nhau rồi cùng cắn lưỡi tự tử. Sau cái
chết bi thương của họ, già làng của các bộ tộc trong vùng đã họp lại và đưa ra
một quyết định, sau đó đã trở thành luật tục, là con trai, con gái khi tới tuổi
trưởng thành đều phải cà răng để không thể làm chuyện dại dột là cắn lưỡi tự tử
vì tình nữa.
Tục cà răng căng tai là một trong những nét văn
hoá đặc trưng phản ánh nhân sinh quan và quan niệm về cái đẹp của một số tộc
người ở Tây Nguyên. Nó đã từng tồn tại một thời gian dài trong lịch sử, nhưng
ngày nay với cuộc sống thời hiện đại, do sự hội nhập và giao lưu văn hoá, kinh
tế rộng rãi nên nhận thức và quan niệm của đồng bào cũng đã có nhiều thay đổi.
Tục cà răng căng tai không còn tồn tại và phổ biến ở các tộc người vùng Tây
Nguyên như trước đây mà chỉ thấy ở thế hệ người già từ 60 – 70 tuổi trở lên. Các
chàng trai cô gái Tây Nguyên ngày nay không còn khổ sở vì phải chịu những cực
hình để “làm đẹp” theo quan niệm xưa. Họ tự do và tươi tắn hơn với hàm răng
trắng bóng và cặp bông tai xinh xắn thay cho vòng lồ ô hay cặp ngà voi nặng trĩu
trước đây.
Theo Báo Lâm Đồng