Cuối tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton có chuyến công du đến Trung Đông nhằm thúc đẩy tiến trình đàm phán thoả thuận ngưng bắn giữa Israel và Palestine. Song song đó, vị cựu đệ nhất phu nhân này cũng có nhiều tác động trong việc bình thường hoá quan hệ ngoại giao giữa Israel và Syria.

Trong khi bà Clinton bận thuyết khách ở Tel Aviv, chính phủ Mỹ đã cử ông Jeffrey Feltman - quyền Thứ trưởng Bộ ngoại giao Mỹ đặc trách các vấn đề Cận Đông, và ông Dan Shapiro – thành viên Hội đồng an ninh quốc gia của Nhà Trắng đến Damascus để vận động các nhà lãnh đạo Syria. Điều đó cho thấy Washington có ý muốn cải thiện quan hệ với Damascus sau nhiều năm bất đồng quanh việc Damascus ủng hộ phong trào Hồi giáo cực đoan Hamas của Palestine và lực lượng du kích Hezbollah ở Li-băng, mà đỉnh điểm là sự kiện Mỹ cáo buộc Syria đứng sau vụ cựu Thủ tướng Li-băng Rafik al-Hariri bị ám sát hồi năm 2005.

Thực ra, không cần Mỹ tác động, cả Israel và Syria đều đã có những cuộc đàm phán gián tiếp thông qua sự trung gian của Thổ Nhĩ Kỳ, tập trung thảo luận về vấn đề cao nguyên Golan của Syria bị Israel chiếm đóng sau cuộc chiến Trung Đông năm 1967. Các cuộc đàm phán này đã bị gián đoạn khi Israel tấn công dải Gaza hồi năm ngoái. Thời ông Bush còn làm Tổng thống, Mỹ không mấy quan tâm đến các cuộc đàm phán Israel - Syria. “Gió chỉ xoay chiều” khi ông Barack Obama bước vào Nhà Trắng.

Khôi phục được quan hệ với Syria, Mỹ và Israel đều có lợi vì có thể vận động nước này cắt dần quan hệ giữa Syria với Iran, Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Li-băng. Mỹ gây sức ép buộc Israel phải mạnh dạn chìa tay, nhưng chưa hẳn Syria sẽ chịu bắt. Trả lời phỏng vấn của nhật báo al-Khaleej (Các tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất – UAE) hôm thứ hai 9.3, Tổng thống Syria Bashar al-Assad (ảnh) tuyên bố: Khả năng ký kết thoả thuận hoà bình giữa Syria và Israel là điều hoàn toàn có thể, nhưng Syria chỉ chấp nhận bình thường hoá quan hệ ngoại giao với Israel khi chính quyền nước này chấm dứt xung đột với người Palestine. Ông al-Assad nhấn mạnh: Có một sự khác biệt giữa thoả thuận hoà bình và hoà bình. Thoả thuận hoà bình chỉ là một mẩu giấy ký kết, nó không có nghĩa là bình thường hoá quan hệ ngoại giao hay thương mại… Nhân dân chúng tôi sẽ không chấp nhận, đặc biệt khi chưa giải quyết được vấn đề “số phận” của hơn nửa triệu người Palestine hiện đang sống tỵ nạn ở Syria.

Hồi tháng rồi, sau cuộc trò chuyện với thượng nghị sĩ John Kerry – Chủ tịch Uỷ ban đối ngoại thượng viện Mỹ, có vẻ như Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã xiêu lòng trước lời đề nghị nối đàm phán với Israel. Tuy nhiên, đến khi họp báo, ông al-Assad lại ra điều kiện Mỹ phải tham gia.

Từ những động thái gần đây cho thấy, ông Barack Obama khá quyết tâm trong việc thay đổi hình ảnh của nước Mỹ. Nhưng rõ ràng, điều đó không dễ dàng chút nào.

Đặng Hoàng Thái