Nụ, bông, lá, đọt non... hái ra “tiền”

Gia đình chị Phạm Diễm Trang (43 tuổi, xã Trường Hoà, thị xã Hoà Thành) gắn bó lâu năm với nghề bán sầu đâu. Sau vườn nhà chị có mấy cây sầu đâu, gốc sần sùi cổ thụ, cao hơn 30m. Dịp tết năm nay, chị Trang hái hơn 50kg sầu đâu, giá bán trung bình từ 100.000 đồng - 120.000 đồng/kg.

Chị Trang cho biết: “Hiện nhà đang thu hoạch 2 cây sầu đâu. Mỗi năm, vào thời điểm cận tết, gia đình tôi hái đọt non kèm nụ, lá non sầu đâu mang ra chợ bán. Thường tôi hái vào buổi sáng, do cây quá cao nên phải leo và dùng dụng cụ bấm cành, sầu đâu mới không bị rụng, bông nụ không bị dập nát”.

Chị kể, mấy cây sầu đâu trong vườn, cứ đến tết là cả nhà cùng ra lặt đọt non, cắt nụ. “Mớ ăn, mớ bán, bẻ hết đợt lá này, đến đợt lá khác. Nghe mẹ nói, 2 cây “sầu đâu cái” trong vườn có tuổi đời 30-40 năm. Nụ sầu đâu hái không hết cứ để trổ hoa, cho trái, trái chín rụng thì ươm cây con. Cứ vậy mà mọc cả vườn, chen với các cây khác mà lớn”- chị Trang chia sẻ.

Không riêng gia đình chị Trang, cây sầu đâu cũng đã có mặt trong vườn nhà một số hộ dân ở thị xã Hoà Thành, thành phố Tây Ninh, huyện Châu Thành, Dương Minh Châu, Bến Cầu... đặc biệt tại các vùng giáp biên giới. Họ tận dụng diện tích trồng sầu đâu ngay trong vườn nhà, chỉ vài năm sau, sầu đâu đã cho nụ, đọt non để ăn, để “hái ra tiền”.

Trung bình kỳ thu hoạch sầu đâu khoảng 3-4 lượt trong vòng 3 tháng (từ tháng 10 đến tháng giêng), mỗi kỳ cách nhau khoảng 20 ngày, sau đó tiếp tục chăm sóc, đợi mùa sau. Dịp tết, sầu đâu được bán tại chợ với giá 20.000 đồng-25.000 đồng/bó kèm bông và lá. Sầu đâu nụ càng nhiều, giá bán cao hơn.

Đắng, ngọt hương vị sầu đâu

Sầu đâu là mặt hàng không bao giờ bị “ế”, bởi đây cũng là thời điểm trên các mâm cơm gia đình, nhà hàng, quán ăn xuất hiện món gỏi sầu đâu. Lá sầu đâu có màu xanh, vị đắng, nụ và bông ít đắng hơn, mùi thơm, hậu ngọt và tính mát.

Chế biến món gỏi sầu đâu cũng khá cầu kỳ. Để giảm bớt vị đắng, đọt lá non và nụ phải được chần với nước sôi, rồi rửa sạch. Người thích giữ vị đắng của sầu đâu thì không cần trụng qua nước sôi mà chỉ ướp nước đá cho lá sầu đâu tươi giòn.

Nguyên liệu trộn gỏi gồm thịt ba rọi cắt sợi, khô (hoặc cá lóc nướng), dưa leo, rau răm (hoặc rau thơm), tỏi, ớt, đậu phộng, tôm đất luộc chín bóc vỏ, xoài xanh... Sau đó trộn đều cho sầu đâu thấm lại, đậm vị béo của thịt ba rọi, ngọt mát của tôm tươi, vị mặn mặn của cá, chua của xoài, đắng của sầu đâu.

Một thành phần không thể thiếu của món gỏi sầu đâu là nước mắm me chua ngọt. Có vậy, khi ăn gỏi sầu đâu, mới cảm nhận hương vị đăng đắng ở đầu lưỡi nhưng hậu lại ngọt thanh.

Sầu đâu, tên gọi khác là sầu đông, nim, xoan sầu đâu, xoan ăn gỏi, xoan trắng, xoan chịu hạn, xoan Ấn Độ. Cây sầu đâu sống ở các quốc gia như Bangladesh, Ấn Độ, Myanmar, tại các khu vực nhiệt đới và bán nhiệt đới.

Ở Việt Nam, cây sầu đâu mọc nhiều ở các tỉnh như An Giang, Kiên Giang, Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Ninh...

Lá cây xoan ở miền Bắc và miền Trung rất giống nhau, nhưng có màu hoa khác, cây xoan lá màu xanh, hoa màu tím, đặc biệt lá độc không ăn được.

Còn cây sầu đâu mọc ở miền Nam, đặc biệt ở miền Tây có hoa màu trắng, lá màu xanh, vị đắng nhưng chứa nhiều vị thuốc như giúp thông tiểu, thanh nhiệt, ngủ ngon, giảm đau nhức khớp, cao huyết áp, kể cả bệnh da liễu...

Tâm Giang