Hoạt động của Hội thẩm nhân dân góp phần nâng cao chất lượng công tác xét xử các vụ án

Khẳng định vị trí, vai trò

Hiện nay, tổng số hội thẩm của TAND hai cấp là 282 vị (trong đó, cấp tỉnh 32 vị, cấp huyện 250 vị). Tại các phiên toà sơ thẩm, thành phần hội đồng xét xử gồm 1 thẩm phán và 2 HTND. Đối với những vụ án có tính chất phức tạp, nghiêm trọng, HTND chiếm 3/5 thành viên của hội đồng xét xử. Khi quyết định bản án được bỏ phiếu và quyết định theo đa số, HTND ngang quyền với thẩm phán trong quá trình xét xử. 

TAND tỉnh đánh giá, trong xét xử, các hội thẩm thực hiện đúng nguyên tắc “Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”; thảo luận và quyết định theo đa số, phát huy hết vai trò của thành viên trong hội đồng xét xử; xét hỏi tại phiên toà và đưa ra quyết định khách quan, đúng pháp luật. Chánh án Toà án cùng cấp phân công HTND tham gia xét xử; bảo đảm trước khi xét xử hội thẩm được nghiên cứu hồ sơ, không để xảy ra việc hoãn phiên toà do thiếu hội thẩm. Các chế độ chính sách của hội thẩm được thực hiện đúng quy định. Trong năm 2022, TAND tỉnh tổ chức 2 hội nghị tập huấn nghiệp vụ xét xử cho HTND hai cấp và đưa đoàn hội thẩm đi thực tế, học tập rút nghiệm tại tỉnh Ninh Thuận.

Bà Nguyễn Thị Bích Thuỷ- Chánh án TAND thị xã Hoà Thành cho biết, đoàn Hội thẩm TAND Thị xã hiện có 34 vị, gồm 1 trưởng đoàn và 2 phó trưởng đoàn. Các HTND công tác trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của thị xã như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc, Liên đoàn lao động, Đoàn Thanh niên... Mỗi năm, TAND Thị xã đều tổ chức hội nghị tổng kết công tác HTND nhằm rút kinh nghiệm trong quá trình tham gia xét xử và đóng góp, nhận xét những hạn chế, tồn tại, đề ra phương hướng hoạt động cho năm tiếp theo. Trong năm 2022, hội thẩm TAND Thị xã tham gia xét xử tổng cộng 284 vụ (trong đó, hội thẩm tham gia xét xử nhiều nhất là 74 vụ); riêng trong 6 tháng đầu năm, hội thẩm TAND Thị xã tham gia xét xử 125 vụ. Không có trường hợp hoãn phiên toà vì không có HTND.

TAND tỉnh tặng quà cho các vị hội thẩm nhân dân

HTND được TAND Thị xã trang bị một số văn bản pháp luật liên quan, các tài liệu, văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật, kỹ năng xét xử để nghiên cứu, phục vụ cho công tác xét xử. Tất cả HTND đều được phân công xét xử, việc tham gia xét xử của hội thẩm do Chánh án phân công. Các thẩm phán đều có kế hoạch cho hội thẩm nghiên cứu hồ sơ trước khi tham gia xét xử. Trong quá trình xét xử, các hội thẩm đều tham gia hỏi và xét hỏi, nội dung câu hỏi có trọng tâm, trọng điểm góp phần làm sáng tỏ nội dung vụ án.

Trong công tác xét xử luôn bảo đảm hội thẩm ngang quyền với thẩm phán; xét xử theo nguyên tắc độc lập và chỉ tuân theo pháp luật theo đúng tinh thần của Hiến pháp, góp phần cùng Toà án ra bản án, quyết định bảo đảm nghiêm minh, phù hợp với dư luận, được người nhân đồng tình, không gây điểm nóng trong nội bộ nhân dân trên địa bàn. Trong năm 2022, có 1 HTND được tặng kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Toà án; 4 HTND được tặng bằng khen của Chánh án TAND tối cao và 4 HTND được tặng giấy khen của Chánh án TAND tỉnh vì có thành tích xuất sắc trong hoạt động xét xử.

Đoàn hội thẩm TAND tỉnh hiện có 32 người. Trong thực hiện nhiệm vụ, đội ngũ hội thẩm TAND tỉnh luôn nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò, trách nhiệm và không ngừng rèn luyện, học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị cũng như kỹ năng nghề nghiệp khi tham gia xét xử. Các cơ quan, đơn vị có HTND đang công tác đa phần tạo mọi điều kiện thuận lợi để họ tham gia xét xử.

Trước khi xét xử, HTND đều sắp xếp thời gian, tập trung nghiên cứu hồ sơ vụ án. Tại toà, các hội thẩm sẽ chủ động cùng Hội đồng xét xử tham gia hỏi làm rõ sự thật khách quan của vụ án; tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm của bị cáo; thiệt hại của bị hại và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án.

Bên cạnh đó, các hội thẩm tham gia tích cực vào việc giáo dục người dân chấp hành pháp luật, giáo dục ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm. Một số vụ án dân sự hoà giải thành có sự giải thích thấu tình đạt lý của hội thẩm. Để tránh tình trạng áp đặt quan điểm của thẩm phán, lấy quan điểm của Viện Kiểm sát nhân dân làm căn cứ, khi nghị án, HTND phát biểu quan điểm giải quyết vụ án trước rồi đến thẩm phán, sau đó thống nhất đưa ra quyết định đúng đắn đối với từng vụ án.

Tặng bằng khen của Chánh án TAND tối cao cho các HTND thị xã Hoà Thành đã có thành tích xuất sắc trong hoạt động xét xử

Nhiều khó khăn, bất cập

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác HTND vẫn còn những khó khăn nhất định. Bà Lê Thị Đổi- Trưởng Đoàn HTND TAND tỉnh cho biết, đoàn Hội thẩm TAND tỉnh là tổ chức tự quản, do HĐND tỉnh bầu ra. Tuy đã xây dựng quy chế hằng năm nhưng vẫn chưa thực hiện đầy đủ theo quy chế; hội thẩm còn hạn chế trong xét xử, ngại phát biểu, phân tích, góp ý trong từng vụ án. Kinh phí hoạt động của HTND còn hạn chế, chưa tương xứng với tính chất mức độ và yêu cầu nhiệm vụ; chưa có nhiều cuộc tọa đàm, tập huấn, trao đổi kinh nghiệm cho hội thẩm.

HTND đại diện cho tiếng nói của người dân tham gia vào thành phần hội đồng xét xử; được quyền xét hỏi, cùng thẩm phán trao đổi để đưa ra khung hình phạt cho bị cáo. Tuy nhiên, trên thực tế, vai trò, vị trí của HTND chưa được đánh giá cao. Một số HTND chưa thể hiện hết trách nhiệm của mình tại phiên toà, nhất là trong việc xét hỏi, cho ý kiến khi nghị án. Thông tin 2 chiều giữa Toà án và hội thẩm còn hạn chế, chưa duy trì tổ chức tổng kết từng năm hoạt động của đoàn Hội thẩm cấp tỉnh.

Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Thanh Phong tặng hoa chúc mừng các trưởng, phó đoàn Hội thẩm Toà án nhân dân tỉnh nhiệm kỳ 2021 - 2026

Bà Nguyễn Thị Bích Thuỷ- Chánh án TAND thị xã Hoà Thành chia sẻ, một số hội thẩm được điều động công tác nên ảnh hưởng đến việc tham gia xét xử. Hay vì nhiều lý do khác nên hội thẩm không tham gia xét xử theo lịch đã phân công dẫn đến tỷ lệ tham gia xét xử của hội thẩm có sự chênh lệch lớn. Một số hội thẩm còn hạn chế tham gia trong quá trình hỏi, xét xử, giáo dục bị cáo tại phiên toà, chỉ phát biểu ý kiến khi nghị án.

Ngoài ra, việc nghiên cứu hồ sơ trước khi xét xử còn một số hạn chế. Mặt khác, một số vị hội thẩm khi tham gia xét xử do thiếu cập nhật văn bản pháp luật, dẫn đến đưa ý kiến áp dụng pháp luật giải quyết vụ án chưa phù hợp.

Thiên Di