Hình ảnh cô gái luôn tay xe lanh, nối sợi ngay cả khi lên nương, xuống chợ hay gặp bạn tình là biểu tượng đẹp cho nết hạnh của người phụ nữ Mông. Và cây lanh chính là cây thiêng trong tín ngưỡng người Mông.

Người Mông từ bao đời luôn tự hào về truyền thống sử dụng vải lanh, trang phục phân biệt họ với các dân tộc khác. Cô dâu trước lúc lập gia đình được mẹ đẻ tặng cho bộ trang phục thêu bằng vải lanh và sau khi cưới, chính cô ấy có nghĩa vụ tặng cho bố mẹ chồng trang phục vải lanh.

Đây là bộ trang phục bố mẹ chồng cô sẽ mặc sang thế giới bên kia, vì theo quan niệm của người Mông, người chết không mặc trang phục lanh, tổ tiên sẽ không nhận. Chính vì vậy mà người Mông coi sợi dây lanh là nhịp cầu dẫn đường, nối thế giới thực tại với thế giới tổ tiên, thần linh.

Trong ngôi nhà của ông thầy cúng nào cũng được trang trí bằng sợi lanh vắt qua 4 cây tre được buộc ở bốn vị trí khác nhau. Họ giải thích rằng, các sợi lanh sẽ dẫn đường cho các hồn ma phụ tá thầy cúng từ thế giới siêu nhiên về ngự ở bàn thờ, đồng thời khi xuất hồn đi tìm hồn ma, hồn của thầy cúng cũng đi theo các sợi lanh để sang thế giới bên kia. Ngay cả trong lễ tang, người Mông khi mổ lợn, mổ trâu dâng cúng người chết, gia đình tang chủ phải buộc sợi lanh vào cổ trâu, lợn, nối với cổ tay người chết.

Lanh còn là vật bảo vệ người Mông. Hàng năm, trước khi vào mùa phát nương, làm rẫy, đồng bào bao giờ cũng tổ chức lễ cúng bảo vệ hồn những người trong gia đình. Toàn bộ thành viên gia đình phải ở trong nhà khi làm lễ cúng. Thầy cúng lấy sợi dây lanh bôi máu chó buộc xung quanh vách nhà với ý niệm hồn của mọi người được bảo vệ, không gặp tai nạn khi làm nương rẫy.

Trong lễ giải hạn cho dòng họ, thầy cúng dùng một tấm vải lanh trắng nhúng nước thiêng cúng gà, cầu mong thần linh nhập vào tấm vải lanh và che chở cho các thành viên dòng họ. Kết thúc buổi lễ, trưởng họ dùng kéo cắt vải lanh thành nhiều mảnh phát cho từng hộ gia đình. Các gia đình chôn mảnh vải lanh trước cửa nhằm tạo ra bức tường vô hình ngăn chặn ma ác vào nhà. Riêng trưởng họ lại treo tấm vải lanh trước cửa chính trừ tà ma cho cả dòng họ.

Không chỉ đóng vai trò trong tín ngưỡng, lanh còn là chất liệu đặc sắc của văn hóa Mông. Lanh đã vào thơ ca trở thành biểu tượng của phụ nữ, của tình yêu, niềm khát khao hạnh phúc. Biểu tượng càng sâu sắc hơn khi cây lanh, vải lanh, sợi lanh được đặt ở vị trí trang trọng linh thiêng. Lanh thành cây thiêng, vật dẫn đường sang thế giới siêu nhiên, lanh là vũ khí thiêng trừ tà.

K.D (st)