Hằng năm, người Mông tổ chức lễ “Nhù đăng” (Nhux đangz), hiểu theo nghĩa tiếng Việt là lễ báo ơn cho người đã mất (cha, mẹ, ông, bà). Có thể nhiều người nhầm lẫn giữa lễ Nhù đăng với lễ ma khô...

Theo phong tục của người Mông Bắc Hà, lễ ma khô là tục lệ tiễn linh hồn người chết về quê cha đất tổ của người Mông. 

Đây cũng là hình ảnh thu nhỏ của lễ hội dân tộc Mông với nhiều nghi lễ, hoạt động văn hoá truyền thống đặc sắc, là dịp để mọi người gặp gỡ, hàn huyên, hỏi thăm nhau, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống, kinh nghiệm làm ăn… sau bao năm, tháng xa cách.

Sáng sớm tinh mơ mọi người dậy sớm mổ trâu lấy thịt trâu băm thành miếng bỏ vào 36 chiếc bát cúng để thầy cúng tiến hành lễ cúng hát bài gọi hồn. Một chiếc cột nhỏ được dựng ngay trước cửa nhà một người trong gia đình mang ra một chiếc trống treo lên cột và bắt đầu đánh. Một người khác mang khèn ra thổi và trong ngày tổ chức anh em họ hàng người thân bạn bè (nam giới) thay nhau múa khèn cho đến khi xong lễ.

Trong lúc đó một số người mang rơm và cành cây đến để dựng một chiếc lều nhỏ tượng trưng cho ngôi nhà dành cho những người đã mất. Trong lúc dựng lều thầy cúng cùng người thổi khèn đi vòng quanh chiếc lều   vừa đi vừa hát. Sau khi dựng lều xong một chiếc chiếu được mang ra trải phía trong. Trước ngôi nhà tượng trưng này người ta dựng lên “chins zơz” nghĩa là cắm 4 cây trúc thành hình chữ nhật bên trong 4 cây trúc này cắm 3 cây trúc nhỏ hơn theo hình tam giác và treo lên đó 3 biểu tượng con chim được đẽo gọt bằng gỗ gọi là “đangz”. Lấy dây cỏ bện thành cái võng và đặt lên 1 tấm gõ nhỏ để đựng chai rượu. Trong ngày tổ chức lễ “Nhù đăng” tất cả anh em  họ hàng bà con trong thôn xã đến mang theo rượu để cúng trước ngôi nhà tượng trưng bày tỏ tình cảm nỗi nhớ với người thân của chủ nhà. 

Ngày lễ diễn ra hết sức sôi động tưng bừng vui nhộn (khác với người Kinh trong lễ “Nhù đăng” người Mông càng vui cười bao nhiêu càng tốt vì quan niệm rằng làm như thế về thế giới bên kia người mất sẽ có cuộc sống đầy niềm vui hạnh phúc). Khi mọi người thi nhau trổ tài múa khèn và thi hát dân ca Mông với những điệu múa khèn uyển chuyển đặc sắc những bài dân ca Mông thắm đượm tình yêu con người  thiên nhiên quê hương.

Lễ “Nhù đăng” - lễ báo ơn của người Mông Tả Van Chư (Bắc Hà) thể hiện truyền thống đạo lý tốt đẹp thể hiện tình cảm lòng hiếu thảo giành cho người đã mất tinh thần đoàn kết dân tộc góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống dân tộc độc đáo đặc sắc.

K.D (st)