Hằng
năm, bà con dân tộc Chăm H'roi các buôn Hà Rai, Xuân Lãnh, Phú Tiến, Phú
Giang - xã Phú Mỡ, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên thường tổ chức lễ cúng đổ
đầu (tiếng Chăm H'roi là Quoai chơ ruh a kơh) vào dịp cuối năm (25 tháng
chạp). Đây là lễ thức mang đậm nét văn hoá đặc trưng của dân tộc Chăm H'roi
tại Phú Yên đã bao đời nay.
Già làng buôn Hà Rai-Minh Văn Thái, 70 tuổi
cho biết: "Không biết nó có từ bao giờ, khi tôi còn bé tí đã thấy dân làng
cúng lễ Quoai chơ ruh a kơh như cúng Tất niên hàng năm của người Kinh vậy.
Mâm lễ thường là bánh trái, hoa quả, trầu cau, con gà cồ thật to luộc chín,
nồi cơm gạo lúa mới, ché rượu cần thật ngon và các dụng cụ sản xuất như rùi,
gùi, cuốc, nỏ... đặt ngay ngắn bên ché rượu. Từ mờ sáng tinh mơ trong mỗi
gia đình chủ nhà khẩn vái trời đất thần linh xin được về chòi rinh (kho
thóc) mang lúa về nấu cơm mới, được lấy bầu nước tinh khiết từ nguồn suối
mạch rừng; được cắt tiết gà cồ làm phép đổ đầu cho mỗi thành viên trong gia
đình. Dân tộc Chăm H'roi chúng tôi cho rằng qua một năm làm lụng vất vả, kết
quả mọi người đủ ăn, đủ mặc là nhờ cái đầu biết tính toán trước sau. Lễ đổ
đầu cốt là để tạ ơn Giàng (Trời), thần linh cho mình sáng cái đầu, mạnh đôi
chân, khỏe đôi tay làm ra thật nhiều lúa gạo, của cải, vật chất phục vụ cuộc
sống ấm no cho gia đình, góp phần xây dựng xã hội vững mạnh".
Đèn sáp ong được thắp sáng và gắn lên cần
rượu, mọi người trong gia đình ngồi nghiêm trang bên mâm lễ (nam bên trái,
nữ bên phải). Ông chủ lễ (người có uy tín trong làng, trong xã) vừa khấn vừa
bốc một nắm gạo vãi lên cào mời Giàng Pơ kơh. Giàng Pơ sưh về tiễn năm cũ
sắp hết, mừng năm mới, mừng gia đình mạnh khỏe, nhờ Giàng giúp đỡ, Thần linh
phù hộ nên dân làng mới có mùa màng bội thu, được cái no bụng, được xây cái
nhà mới khang trang, đuổi đi cái nghèo. Nắm gạo thứ hai vãi lên từ phía mời
thần núi, thần sông, mời ông bà, tổ tiên, mời họ hàng Atâu về cùng với con
cháu hưởng lễ đổ đầu của gia đình.
Tiếp theo, người chủ lễ lấy chén rượu có pha
sẵn tiết gà tươi đổ một vài giọt lên đầu, lên trán người chủ của gia đình
rồi tiếp đến các thành viên trong gia đình với sự cầu chúc năm mới mạnh
khỏe, sản xuất thật nhiều lúa gạo, nuôi nhiều trâu, bò, dê, heo, gà, vịt...
mau lớn, nhiều tiền.
Xong lễ gia đình họ cùng với xóm làng quây
quần bên nhau chúc mừng mời nhau rượu cần, chuyện trò râm ran, nhìn lại kết
quả lao động của năm qua rút ra bài học kinh nghiệm bổ sung và phương hướng
kế hoạch lao động sản xuất của năm mới phải đạt được những kết quả mới. Cũng
trong dịp này những gia đình năm cũ có nhiều thành tích, công sức đóng góp
xây dựng xóm làng, giáo dục con cái chăm chỉ học hành, vâng lời cha mẹ, giúp
đỡ bạn bè thì được coi là gia đình "Ông bà mẫu mực, con cháu thảo hiền" sẽ
được dân làng tổ chức đội cồng chiêng thôn, buôn đến múa hát chung vui tưng
bừng nhộn nhịp suốt ngày như một lễ hội.
K.D (st)