Bà Thu Bồn chính là Naga (thủy thần), vị nhân thần trong quan niệm của đồng bào Chăm. Tục thờ bà Thu Bồn là một biểu hiện tín ngưỡng thờ Mẹ xứ sở của đồng bào Chăm.

Lễ hội tôn vinh Mẹ xứ sở Thu Bồn diễn ra tại làng Thu Bồn, xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Theo nhà nghiên cứu văn hoá dân gian Thái Văn Lịch, do lễ hội này đã thành thông lệ nên người dân gọi là “lệ Bà”.

Truyền thuyết dân gian kể rằng, bà Thu Bồn là vị nữ tướng người Chăm. Trong một lần đem quân trấn áp giặc phía Tây thất trận, bà bị giặc truy đuổi. Ngựa xe chạy đến làng Thu Bồn thì bỗng nhiên mái tóc bà bị gió xõa tung. Do mái tóc dài quấn vào cây bên đường nên bà ngã ngựa, bị giặc bắt giết. Cũng có tích cho rằng, bà là cô gái đẹp, mới sinh ra đã có mái tóc dài cả sải tay. Đẹp người lại đẹp nết nhưng bà lại yểu mệnh. Nhờ các tích này mà trong dinh thờ bà Thu Bồn có một mái tóc dài. 

Theo các bậc cao niên trong làng, bà Thu Bồn rất hiển linh, thường giúp đỡ dân lành, trừng phạt kẻ ác. Trong sắc phong thần của vua Minh Mạng, bà là "Thiên y a na Diễn chi Ngọc Chu Thần" hay còn gọi là "Bô Bô Thượng đẳng Thần".

Trong lễ hội, ngoài phần lễ tế chính còn có nhiều hoạt động như hội thi nấu cơm, làm bánh, têm trầu, ẩm thực dân gian, hát bội, biểu diễn nghệ thuật, thả bong bóng, thả chim bồ câu, đua thuyền và các hoạt động thể thao sôi nổi khác.