Vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu là một trong những biểu tượng thờ mẫu điển hình ở Nam bộ. Nghi thức lễ hội có sự kết hợp hài hòa giữa nghi thức Phật giáo và dân gian.

Điện thờ Linh Sơn Thánh Mẫu Núi Bà Đen.

Hằng năm, từ mùng 4 đến mùng 6 tháng 5 âm lịch, tại Linh Sơn Tiên Thạch tự (Núi Bà Đen) diễn ra lễ Vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu với chương trình nghi lễ dân gian đặc sắc. Lễ vía Bà được xem là lễ hội dân gian lớn ở Tây Ninh nói riêng và khu vực Đông Nam bộ nói chung.

Suốt ngày mùng 4.5 âm lịch , tại Điện Bà diễn ra các nghi thức lễ hội dân gian gồm: Hát bóng rối chầu mời, hát chặp bóng tuồng hài "Địa Nàng", múa dâng bông, dâng mâm ngũ sắc, múa đồ chơi (Múa lu, múa lục bình, múa bông huệ...).

Ngày mùng 5.5 là ngày lễ Vía chính thức và cũng là ngày Lễ hội Núi Bà đông vui nhất. Những nghi lễ trong ngày mùng 5 quan trọng nhất là lễ "Trình thập cúng". Trong lễ này người ta dâng lên Bà 10 món bao gồm: Hương, đèn, hoa quả, trà bánh, rượu... Trong suốt ngày này, các vị sư thay nhau tụng kinh liên tục trước bàn thờ Bà.

Đông đảo khách thập phương hành hương đến Núi Bà Đen trong ngày lễ Vía Bà.

Ngày mùng 6.5 dành cho việc cúng cô hồn, uổng tử và chẩn tế cho bá tánh. Ngày cúng này có sự tham dự của các sư sải, để đọc kinh sám hối siêu độ cho các oan hồn. Những khách về tham dự, vào Điện Bà tiếp tục cầu khấn, dâng hương. Buổi chiều sau lễ cúng ngọ, là lễ thí thực cô muối. Ban đêm các nhà sư tiếp tục các chầu kinh siêu độ cho bá tánh... Những ngày sau đó du khách vẫn tiếp tục hành hương về thăm Núi Bà và hành lễ ở Điện Bà.

Như vậy, sau nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ trên địa bàn Tây Ninh, Lễ kỳ Yên Đình Gia Lộc, Múa trống Chhay-dăm và Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, thì Lễ vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu – Núi Bà Đen là di sản văn hóa tiếp theo của tỉnh Tây Ninh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Thái Thành