NTLS Trường Sơn tọa lạc trên khu đồi Bến Tắt, cạnh đường quốc lộ 15, thuộc địa phận xã Vĩnh Trường, huyện Gio Linh, cách thị xã Đông Hà khoảng 38 km về phía Tây Bắc. Đây là nơi yên nghỉ của các liệt sĩ thuộc lực lượng thanh niên xung phong, bộ đội, dân công hỏa tuyến..., những người đã xây dựng và chiến đấu bảo vệ đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Không chỉ là nơi yên nghỉ vĩnh hằng của các liệt sĩ, NTLS Trường Sơn còn là nơi có những cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và các công trình kiến trúc ẩn chứa những hàm ý sâu xa của nhà thiết kế. Toàn bộ nghĩa trang được bố trí trên một khu vực gồm 11 quả đồi, rộng hơn 100 ha. Quả đồi trung tâm cao 32,4m là nơi đặt tượng đài và sân hành lễ. Đài tưởng niệm bằng đá trắng có hình một ngọn lửa đang cháy, cao vút uy nghiêm. Bên trong tượng đài rỗng và khuyết ba mặt, thể hiện nỗi mất mát vô cùng, không gì bù đắp được. Phía sau tượng đài, cây bồ đề cổ thụ xòe rộng những tán lá rậm rạp làm thành khoảng xanh mát rượi.

Hai quả đồi hai bên một là nhà bia, một là khu quần thể tượng gồm: tượng hợp đồng binh chủng, cô gái chữa đường ống xăng dầu, tuổi trẻ hành quân vào Nam chiến đấu, bà mẹ Lào buộc chỉ đỏ vào tay anh bộ đội Việt Nam, cô gái Vân Kiều tải đạn ra chiến trường...Mỗi công trình điêu khắc là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo có thể khiến bất cứ ai trầm trồ thán phục.

10.327 ngôi mộ liệt sĩ nằm trải dài trên năm quả đồi, uốn lượn theo thế hình vòng cung hướng về phía Tây. Các khu mộ được an táng theo từng tỉnh. Xen kẽ giữa các khu mộ là những khu rừng thông rậm rạp ngày đêm vi vu bài ca của gió hoà cùng tiếng chim ríu rít. Những con đường trong nghĩa trang dẫn đến từng khu đồi đều trải nhựa. Lối đi giữa các ngôi mộ được lát đá, gạch hoặc tráng xi măng. Những vườn hoa, cây cảnh nở hoa bốn mùa, man mác hương thơm. Trong mỗi khu mộ đều có nhà tưởng niệm riêng với lối kiến trúc đặc trưng từng vùng quê của liệt sĩ.

Hàng năm, nghĩa trang đón khoảng 20.000 lượt người đến viếng. Nhiều đoàn khách nước ngoài đã vượt hàng vạn dặm đến thắp hương trên các ngôi mộ. Sẽ rất khó khăn khi thắp hương cho từng khu mộ. Vì vậy, đoàn nào đến đây cũng thắp chung một bó hương trên đài tưởng niệm tại khu khánh tiết trên đồi trung tâm trước khi đến khu mộ liệt sĩ tỉnh nhà.

Vào những ngày rằm và mồng một, trên tất cả các ngôi mộ đều có một cây hương nghi ngút cháy. Để làm được công việc này, các anh chị quản trang phải đi liên tục suốt một ngày dài với hàng vạn bước chân…

Chiến tranh đã lùi xa hơn 35 năm, những đồi thông đã phủ lên NTLS Trường Sơn một màu xanh bất diệt, ngày đêm rì rầm khúc nhạc hoà bình. Nhưng cũng chính nơi này, cả vạn ngôi mộ có tên và không tên vẫn nhắc nhở hậu thế về lòng tri ân và cái giá phải trả cho hoà bình.

K.D (st)