Trong tổng số 12 di tích được xếp hạng lần này có 3 di tích khảo cổ học, 7 di tích lịch sử và 2 di tích kiến trúc nghệ thuật nằm trên địa bàn các tỉnh: Sơn La, Thái Nguyên, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, An Giang, Bình Phước, Long An và Khánh Hoà.

Thành luỹ đá cổ ở Kỳ Anh là một đoạn còn lại trong hệ thống luỹ cổ Lâm Ấp (thời kỳ Đại Việt -Chăm Pa) kéo dài từ Tây sang Đông với độ dài khoảng trên 30 km do chúa Lâm Ấp là Phạm Văn (345-375) khởi công xây dựng để bảo vệ biên giới.

Luỹ bắt đầu từ địa phận làng Ngưu Sơn, tổng Hoằng Lễ (nay là xã Kỳ Nam, Kỳ phương), kéo tận lên làng Xuân Quan, Xuân Sơn, tổng Vọng Liêu (nay là xã Kỳ Lạc), chỗ được ghép bằng đá, chỗ đắp bằng đất và xây dựng dựa vào dãy Hoành Sơn.

Đến giai đoạn Trịnh - Nguyễn phân tranh (đợt thứ 5 - 5.1655-5.1659), hệ thống luỹ này được chúa Trịnh Toàn củng cố thêm nên người dân còn gọi là luỹ ông Ninh (Ninh Quận công - Trịnh Toàn).

Đây là một hệ thống công trình thành luỹ cổ bằng đá rất độc đáo, được xây dựng với kỹ thuật kiến trúc bậc cao.

Luỹ đá Kỳ Anh được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá, phục vụ tham quan du lịch cũng như các chương trình nghiên cứu về thành luỹ cổ ở Việt Nam.

Nguồn: vanhoahatinh