Trái với những doanh nghiệp còn chây ì, nợ đọng BHXH, thì công nhân làm việc tại Công ty TNHH VMC Hoàng Gia được đóng BHXH, BHYT đầy đủ.

Ảnh hưởng quyền lợi của người lao động

Năm 2019, tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH đã có chuyển biến tích cực. Cụ thể, đến cuối tháng 12.2019, nhiều đơn vị trên toàn tỉnh còn nợ BHXH, BHYT hơn 38,8 tỷ đồng. Nhưng qua quá trình thanh tra, kiểm tra vẫn còn tình trạng trốn đóng, nợ đóng, đóng không đầy đủ BHXH, BHYT cho người lao động, nợ dây dưa kéo dài ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Nợ tại các doanh nghiệp phá sản, mất tích, chủ bỏ trốn vẫn là bài toán khó xử lý.

Ðáng chú ý, vừa qua BHXH tỉnh đã chuyển hồ sơ cho Công an tỉnh đề nghị xử lý hình sự một số DN nợ bảo hiểm kéo dài như: Công ty TNHH thương mại - dịch vụ Thuỳ Linh; Công ty TNHH MTV Trần Kim Ngân; Công ty TNHH Quảng cáo truyền thông; Công ty TNHH dịch vụ vận tải Sao Ðỏ - Chi nhánh Tây Ninh; Công ty TNHH Duy Thành Techcons; Công ty TNHH Thanh Thuỷ; Công ty TNHH Nến Kim Dung; Công ty TNHH công nghệ thực phẩm miền Ðông; Công ty cổ phần Thành Vũ Tây Ninh.

Chia sẻ với chúng tôi, chị V.T.H, làm việc tại một đơn vị vận tải trên địa bàn tỉnh cho hay: “Tôi vào làm việc tại công ty hơn 1 năm nhưng không được ký hợp đồng lao động, không được đóng BHXH, BHYT. Mới đây, công ty đề nghị tôi ký hợp đồng lao động nhưng lại không ghi đúng mức lương mà tôi thực lãnh”. 

Trao đổi về vấn đề này, luật sư Nguyễn Văn Hậu- Trưởng Văn phòng luật sư Nguyễn Văn Hậu và cộng sự (thành phố Hồ Chí Minh) cho biết: “Theo quy định của pháp luật lao động, khi hết thời gian thử việc, nếu người sử dụng lao động vẫn để người lao động tiếp tục làm việc thì người lao động đương nhiên được xem như đã làm việc chính thức theo thoả thuận.

Vì vậy, nếu công ty không giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản và vẫn để người lao động tiếp tục làm việc trong khoảng thời gian hơn 1 năm, thì được xem như đang làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn. Tiền lương hoặc tiền công ghi trong hợp đồng lao động có thể ngang bằng hoặc thấp hơn mức lương thực lãnh nhưng phải do hai bên thoả thuận, công ty không có quyền áp đặt.

Vì vậy, người lao động có quyền yêu cầu công ty phải tiến hành thủ tục để bạn được tham gia BHXH bắt buộc và truy đóng số tiền BHXH, BHTN (nếu có) kể từ thời điểm bắt đầu làm việc chính thức tại công ty cho đến thời điểm được làm thủ tục tham gia BHXH bắt buộc”.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH, BHYT là ý thức chấp hành pháp luật của người sử dụng lao động chưa tốt. Một số người sử dụng lao động nhận thức về trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT cho người lao động còn hạn chế, nhất là khu vực ngoài Nhà nước.

Không ít doanh nghiệp dù hoạt động sản xuất, kinh doanh, vẫn có lợi nhuận, lương thưởng cho người lao động đầy đủ nhưng lại nợ BHXH. Người lao động, một mặt do sức ép việc làm, một mặt do chưa hiểu biết đầy đủ về chính sách cho nên chưa chủ động đấu tranh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân. Thậm chí, họ chấp nhận đóng lãi suất chậm nộp, lạm dụng tiền đóng BHXH, BHYT của người lao động quay vòng vốn vì tỷ lệ lãi suất phạt chậm nộp thấp hơn lãi suất ngân hàng.

Bên cạnh đó là mức xử phạt vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT chưa đủ tính răn đe nên tình trạng trốn đóng, nợ đọng vẫn xảy ra và kéo dài. Phần lớn các đơn vị đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn cố tình không thực hiện hoặc kéo dài thời gian thực hiện.

Sẽ xử lý hình sự

Hiện, Bộ luật Hình sự năm 2015 có bổ sung 3 tội danh: gian lận BHXH, BHTN; gian lận BHYT; trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Tuy nhiên, Bộ luật này vẫn mang tính chất định tính, chung chung và có cách hiểu khác nhau, cần sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất.

Trước đây, cần phải có uỷ quyền của người lao động tại doanh nghiệp thì công đoàn cơ sở mới khởi kiện người sử dụng lao động với hành vi trốn đóng, nợ BHXH, BHYT, BHTN. Thời gian qua, cơ quan BHXH tỉnh đã chuyển một số hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý về các hành vi trốn đóng, gian lận, trục lợi BHXH, BHYT, BHTN, thế nhưng do nhiều lý do, tỷ lệ hồ sơ được xử lý chưa cao.

Nghị quyết 05 của Hội đồng Thẩm phán Toàn án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Ðiều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN; Ðiều 215 về tội gian lận BHYT và Ðiều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động của Bộ luật Hình sự vừa chính thức ban hành vào ngày 15.8.2019 đã tháo gỡ được các vướng mắc, hướng dẫn xử lý các tình tiết hành vi vi phạm. 

Ông Nguyễn Hoàng Nam- Phó Giám đốc phụ trách Sở Tư pháp cho biết: “Ðể bảo đảm triển khai Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 nói chung cũng như đối với 3 tội liên quan đến BHXH, BHTN và BHYT, Hội đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã ban hành hướng dẫn, trong đó tập trung các nội dung về phạm vi điều chỉnh, giải thích thuật ngữ, giải thích một số tình tiết định khung về hình phạt, một số trường hợp truy cứu trách nhiệm hình sự, việc xử lý hành vi trốn đóng BHXH trước 0 giờ 0 phút ngày 1.1.2018… Nghị quyết này chính thức có hiệu lực thực hiện từ ngày 1.9.2019. Ðây là một trong những cơ sở để bảo đảm việc bảo vệ cho quyền lợi của người lao động trong thực hiện chế độ BHXH, BHYT, BHTN”. 

Ông Nguyễn Văn Huấn- Giám đốc BHXH Tây Ninh cho biết, năm 2020 BHXH tỉnh sẽ thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT; kiểm tra đơn vị sử dụng lao động, cơ sở khám, chữa bệnh BHYT, đại lý thu BHYT, đại diện chi trả chế độ BHXH và kiểm tra nội bộ ngành; tăng cường công tác thanh tra chuyên ngành, thanh tra đột xuất tại các đơn vị nợ đọng BHXH, BHTN, BHYT. Ðồng thời, chuyển hồ sơ các đơn vị không thực hiện quyết định thanh tra đến cơ quan công an, kiến nghị điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự.

V.N