HTML clipboard
Người Dao đỏ Nậm Cần có cách làm men nấu rượu
khá công phu. Một năm chỉ có hai ngày là có thể vào rừng hái lá về làm men được
là vào tiết Thanh Minh và Cốc Vũ. Người Dao quan niệm chỉ có hai ngày đó làm men
mới tốt, mới được rượu và có rượu ngon.
Nếu rượu ngô của người Mông ở Bản Phố (huyện Bắc
Hà) độc đáo bởi men lá được chiết xuất từ cây hồng mi, rượu thóc Shan Lùng của
người Dao đỏ ở Bản Xèo (Bát Xát) bởi cách thức ngâm ủ thóc và chế biến men theo
cách riêng... thì người Dao đỏ ở Nậm Cần (huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai) cũng có
những bí quyết độc đáo trong cách làm men rồi ngâm ủ và nấu rượu nếp đặc sản.
Bí quyết nấu rượu của người Dao đỏ
Từ thị trấn Khánh Yên ngược dốc men theo con
đường đất rải cấp phối uốn lượn ngang lưng núi, chúng tôi đã đặt chân đến Nậm
Cần, bản người Dao đỏ. Tại đây, chúng tôi ghé vào nhà chị Đinh Thị Mùi, một hộ
người Dao nấu rượu có tiếng ở đây. Và thật trùng hợp là hôm nay gia đình chị
đang nấu rượu.
![Mỹ tửu của người Dao đỏ](http://www.baotayninh.vn/resources/newsimg/092012/072013/30/My-tuu-cua-nguoi-Dao-do_1.jpg) |
Chị Đinh Thị Mùi
chưng cất rượu |
Mùi hương nồng của rượu quyện lẫn với khói bếp,
tạo nên một hương vị thật đặc trưng. Đưa chúng tôi xuống bếp, nơi chõ rượu vẫn
đang ùng ục sôi trên bếp lửa đỏ, từ ống nứa gắn vào chõ nấu rượu chảy ra chum
một thứ nước trong vắt, nóng hổi, bốc khói với hương thơm ngào ngạt. Nhấp thử
một ngụm rượu, không cay xộc, có vị ngọt và mùi thơm rất lạ mà có lẽ người không
sành rượu như chúng tôi cũng có thể phân biệt được nếu đã nếm rượu nếp Nậm Cần.
Trò chuyện với chúng tôi, chị Mùi không giấu
diếm bí quyết nấu rượu của gia đình, chị cho biết: "Từ nhỏ ở nhà với bố mẹ đã
biết nấu rượu rồi. Lớn lên, lấy chồng và vẫn nấu rượu cho gia đình như vậy. Cách
làm không khó đâu. Gạo nếp đem xôi lên, sau đó rửa bằng nước lã cho nguội, cho
khỏi dính rồi ủ men. 3 ngày sau cho vào chum, rồi đổ nước lã vào ngâm tiếp,
chừng 11 ngày trở đi thì đem ra chưng cất rượu...".
Nhưng chúng tôi hiểu một điều rằng, tuy cách
ngâm ủ và chưng cất cũng khá đơn giản, song để có được thứ men lá dùng để ngâm ủ
kia là cả một kho tàng tri thức bản địa chứa ở trong đó.
Men lá bí truyền của người Dao đỏ
Theo chị Mùi, người Dao đỏ Nậm Cần có cách làm
men nấu rượu khá công phu. Một năm chỉ có hai ngày là có thể vào rừng hái lá về
làm men được là vào tiết Thanh Minh và Cốc Vũ. Người Dao quan niệm chỉ có hai
ngày đó làm men mới tốt, mới được rượu và có rượu ngon. Lá làm men được hái từ
trên rừng, có rất nhiều loại.
Do người già truyền lại từ đời ông bà, đến bố
mẹ, cũng chả biết tên gọi là gì, nhưng vào rừng lấy thì sẽ biết. Vì là phụ nữ
Dao ai cũng biết hái lá về làm men nấu rượu như vậy. Tùy theo từng gia đình mà
chế biến ra loại men lá khác nhau với vị đặc trưng riêng. Thế nên, uống rượu ở
Nậm Cần thấy mỗi nhà có một mùi thơm khác nhau cũng là điều dễ hiểu.
Chị Mùi cho biết thêm: "Có tới 30 loại lá có thể
dùng để làm men. Phụ nữ vào rừng hái mỗi cây chỉ vài lá. Công đoạn làm men khá
cầu kỳ. Sau khi hái lá cây trên rừng về, đem đun lấy nước trộn với cám gạo, cho
men cái vào, nắm thành quả to tròn bằng hai bàn tay nắm lại. Tiếp đến là ủ mốc
men rồi đem hong lên gác bếp. Từ lúc làm men đến ngày có thể dùng ngâm ủ rượu
được phải mất 3 tháng".
![Mỹ tửu của người Dao đỏ](http://www.baotayninh.vn/resources/newsimg/092012/072013/30/My-tuu-cua-nguoi-Dao-do_2.jpg) |
Rượu trong đám
cưới của người Dao đỏ |
Trèo thang leo lên sàn gác bếp, chị Mùi lấy ra
những quả men lá được chế biến theo bí truyền riêng của người Dao đỏ từ trong
một chiếc bao tải hong trên đó và đưa cho chúng tôi xem. Quả thật, lần đầu tiên
chúng tôi nhìn thấy một loại men dùng nấu rượu nhìn lạ mắt như vậy. Ban đầu, nói
là dùng men lá nấu rượu, chúng tôi cũng cứ ngỡ rằng dùng một loại lá tươi nào đó
chứ không hề nghĩ, men lá lại phải qua công đoạn chế biết độc đáo và cầu kỳ đến
thế.
Những trăn trở với nghề
Chia tay chị Mùi, tiếp tục ngược con dốc trong
sương mù, chúng tôi đến nhà trưởng bản Triệu Xuân Quý và được ông cho biết: "Cả
bản hiện có 65 hộ người Dao, nhà nào cũng nấu rượu. Từ năm ngoái, được Chi cục
Hợp tác xã tỉnh Lào Cai hỗ trợ dụng cụ nấu rượu, rồi tập huấn xây dựng để phát
triển thành làng nghề, thì rượu nếp Nậm Cần đã được thị trường biết đến. Hiện
tại, bản Nậm Cần có 17 hộ tham gia nấu rượu để bán ra thị trường. Trung bình 1
hộ mỗi tháng nấu khoảng 2 - 3 mẻ rượu, mỗi lần nấu được chừng 50 lít, với giá
bán như hiện tại 50.000 đồng/lít thì cũng cho một khoản thu nhập khá".
Tương lai nghề nấu rượu của người Dao đỏ ở Nậm
Cần đang hé mở về một làng nghề truyền thống, mang bản sắc độc đáo. Tuy nhiên
trưởng bản Quý cũng khá trăn trở, khi rượu Nậm Cần đã được thị trường biết đến,
nhưng giữ được chất lượng với những giá trị nguyên bản về một sản phẩm của người
Dao đỏ Nậm Cần không hề đơn giản. Vì khi đã thành hàng hoá, thì việc lợi dụng uy
tín để làm giả hoặc làm sai lệch về rượu Nậm Cần thì không phải không thể xảy
ra.
Do vậy, trong tâm thức của người Dao đỏ Nậm Cần
vẫn luôn muốn gìn giữ bản sắc văn hoá dân tộc mình, trong đó có đặc sản rượu
chưng cất từ gạo nếp nương và men lá bí truyền. Và là một khát vọng làm giàu
chính đáng từ nghề truyền thống của mình.
Bản Nậm Cần vẫn ẩn hiện trong sương mù, những
nếp nhà gỗ nằm san sát bên sườn núi. Và nơi đây, ngày ngày, đồng bào Dao đỏ vẫn
cần mẫn chưng cất một thức uống mà trong đó chứa đựng cả một tri thức, vốn sống
và những tinh tuý chắt lọc qua thời gian.
Theo Làng Việt