Từ xa xưa, người Dao đã gắn bó với nghề thêu thùa, may mặc. Đây được xem là nghề chính trong nền kinh tế bản, mường. Được thừa hưởng từ lợi thế nương, rẫy, sự phù nhiêu màu mỡ của đất đai, khí hậu, người Dao đã khai phá làm ăn trên chính mảnh đất này, biết trồng ra loại cây bông làm thứ nguyên liệu chính tạo ra sản phẩm thổ cẩm bền đẹp. Họ có tục trồng bông trên núi, sau khi thu hoạch xong qua công đoạn sơ chế: bật bông, ép hạt, se sợi, dệt vải, họ tiến hành dệt và phối hợp những họa tiết hoa văn trang trí phong phú. Nét độc đáo của các trang phục được bàn tay phụ nữ nơi đây thêu dệt nên chính là sự kết hợp quá tinh xảo, khéo léo những đường nét mang hơi thở, cái hồn của vùng núi rừng, khiến nó không khác gì một bức tranh thiên nhiên thu nhỏ bản sắc văn hoá mường bản.

Chuyện ăn mặc của người Dao rất được coi trọng. Ngay khi còn bé, các bà các mẹ trong làng đã dạy cho các cô gái của mình biết thêu thùa, ăn mặc làm sao cho đẹp, duyên dáng. Nên giờ đây khi gặp những cô gái Dao, chúng ta thấy một sắc màu lộng lẫy trên các bộ trang phục mang ấn tượng khó quên.

Người Dao thường gieo hạt vào mùa xuân để tránh sương gió. Khi lấy được bông họ đun qua nước sôi, ngâm vào nước lạnh, vớt ra đùm thành con. Dụng cụ hình thành chủ yếu nên bộ trang phục chủ yếu là bằng khung dệt vải. Với 2 thoi dệt chính, phụ, người phụ nữ Dao có biệt tài dệt được lẫn 2 thứ vải trắng và màu. Một tục lệ cha truyền con nối, thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau, từng đường tơ, sợi chỉ cứ theo thời gian dưới bàn tay khéo léo của những phụ nữ Dao mà phô diễn cái bản sắc dân tộc.

Một trang phục của người Dao gồm: áo, yếm, xà cạp, cùng đồ trang sức vàng bạc, khăn quấn đầu,…Chỉ có duy nhất trong cộng đồng người Dao mặc váy là người Dao Tiền (váy của người Dao Tiền phía Bắc dài hơn váy của người Dao Tiền phía Nam). Áo của người Dao Tiền gồm 2 thân trước,, nẹp và một xỏ tà, thường trên đó dùng họa tiết hình gấu, chó. Đây là ý nghĩa gợi nhắc mọi người nhớ về thủy tổ của dân tộc Dao. Ở đó có hình Bàn Vương – con chó ngũ sắc, đã có công giết giặc, nên được vua gả công chúa cho sinh con đẻ cái, trở thành dân tộc Dao ngày nay. Tinh mắt để ý một chút, chúng ta sẽ thấy được hình bộ cúc khuy bấm bằng bạc hình tròn chạm khắc tinh vi. Cổ áo của người phụ nữ Dao được trang trí bằng núm bông hoa đỏ như nắm tay trên nền áo chàm xanh đằm thắm. Yếm của người Dao khá đơn giản, là hình vuông lụa trắng đính một miếng vải hình tam giác làm cổ yếm. Xà cạp có hình hoa văn móc câu hay răng cưa hình chim. Và sẽ thiếu đi nét quyến rũ cho các bộ trang phục nếu như không có thêm các phụ kiện đi kèm: khăn, vòng cổ, nhẫn, túi ăn trầu, các đồ trang sức bằng bạc hình bán cầu, hình sao tám cánh,…Riêng trang phục được mặc vào các ngày lễ hội, người phụ nữ Dao còn giữ tục chải đầu bằng sáp ong cho mái tóc mượt mà, óng ả, và có xen lẫn những lời ca tiếng hát vang vọng cùng tiếng giậm nhảy.

Trong không khí chuẩn bị đón chào xuân mới, các chàng trai cô gái Dao lại tươi trẻ với váy áo tung tăng, xốn xang trong các bộ trang phục rực rỡ màu sắc trao cho nhau những tình cảm thân thiện thể hiện tình yêu đôi lứa và tình yêu với bản mường thân yêu.

K.D (st)