Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt lịch sử vĩ đại trong tiến trình phát triển của dân tộc Việt Nam. Đất nước ta, từ một thuộc địa nửa phong kiến đã trở thành một nước dân chủ cộng hoà;

Nhân dân ta, từ thân phận nô lệ đã trở thành công dân một nước độc lập, tự do, làm chủ vận mệnh đất nước. Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 70 Cách mạng tháng Tám (19.8.1945-19.8.2015) và Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nay là Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2.9.1945-2.9.2015), Báo Tây Ninh trân trọng giới thiệu đến bạn đọc những dấu mốc quan trọng của cuộc khởi nghĩa lịch sử này tại Tây Ninh.

VÀI NÉT VỀ LỰC LƯỢNG CÁCH MẠNG TIỀN KHỞI NGHĨA Ở TÂY NINH

Từ tháng 4.1945 trở đi, khi cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ trên cả nước, thì ở tỉnh ta, phong trào Việt Minh cũng diễn ra sôi nổi nhiều nơi trong tỉnh. Các đảng viên hoạt động ở các địa bàn trong tỉnh đã bắt đầu tổ chức cơ sở Việt Minh trong Sở cao su Bến Củi;

Trong Hãng đường Thanh Điền rồi lan ra khắp xã Thanh Điền; xã Tiên Thuận rồi lan ra các xã của tổng Giai Hoá; phát triển từ xóm Vịnh lan ra các xã Hảo Đước, Hoà Hội; từ thị trấn Trảng Bàng lan ra các xã chung quanh như An Tịnh, Lộc Hưng, Đôn Thuận, Phước Chỉ, Bình Thạnh, Rạch Tràm, Thanh Phước, Phước Thạnh...

Đến tháng 6.1945, phong trào Việt Minh nhiều nơi đã hoạt động rầm rộ. “Ở Suối Đá, Quán Cơm, Hiệp Ninh, thị xã Tây Ninh, phong trào Việt Minh hoạt động gần như công khai” (trang 55, LS Đảng bộ tỉnh Tây Ninh 1930-2005, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010).

Lúc này, song song với phong trào Việt Minh, ở thị xã và một số thị trấn, thị tứ còn có phong trào “Thanh niên Tiền phong” (TNTP) hoạt động công khai mạnh mẽ. Tổ chức này, nguyên ban đầu do một quan chức người Nhật gợi ý nguỵ quyền thành lập, biết được, Xứ uỷ Nam Kỳ bèn tương kế tựu kế chỉ đạo thành lập ở Sài Gòn và các tỉnh “một tổ chức thanh niên công khai, tập hợp lực lượng đứng về phía cách mạng” (trang 37, Lịch sử Đảng bộ miền Đông Nam bộ 1945-1975, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003).

NHỮNG NGÀY THÁNG 8 HÀO HÙNG 70 NĂM TRƯỚC

13.8.1945: Nhật đầu hàng đồng minh vô điều kiện. Ngay trong đêm 13.8, vào lúc 23 giờ, Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa. Ngày 16.8.1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân Trào thông qua “10 chính sách lớn của Việt Minh”; thông qua “Lệnh tổng khởi nghĩa”; quy định quốc kỳ, quốc ca;

Thành lập Uỷ ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ lâm thời do Cụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Lịch sử đã diễn ra như thế và ngày nay ta biết vậy. Nhưng thời ấy, giao thông, thông tin liên lạc trong nước còn rất khó khăn, cho nên Ban Cán sự Đảng tỉnh Tây Ninh nhận được chủ trương tổng khởi nghĩa của Trung ương khá chậm, phải đến mười ngày sau (23.8.1945), Tây Ninh mới nhận được chỉ đạo tổng khởi nghĩa của Trung ương từ Xứ uỷ Nam Kỳ. Nhận thức được thời cơ giành độc lập tự do đã tới, Đảng bộ Tây Ninh (lúc bấy giờ chỉ có 25 đảng viên) đã chủ động chuẩn bị mọi mặt để đón thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi toàn tỉnh.

Ngay khi nghe tin Nhật đầu hàng đồng minh, tuy chưa nhận được chủ trương tổng khởi nghĩa của Trung ương, ông Huỳnh Văn Thanh, Trưởng Ban Cán sự Đảng tỉnh đã triệu tập ngay cuộc họp mở rộng tại nhà ông Trần Văn Đẩu (Tư Đẩu) gần chợ cũ, thị xã Tây Ninh.

Hội nghị diễn ra vào ngày 16.8.1945, đã nhất trí nhận định tình thế cách mạng đã chín muồi, quyết định thành lập Ban vận động giành chính quyền và phân công nhau thực hiện một số việc quan trọng như liên lạc với Xứ uỷ để tiếp nhận kịp thời sự chỉ đạo của cấp trên; nắm trí thức và các chức sắc tiến bộ trong tôn giáo Cao Đài; vận động cảnh sát trưởng; tiếp xúc lôi kéo, trung lập hoá sĩ quan và binh lính Nhật; tổ chức lực lượng vũ trang; tập hợp lực lượng công nhân và tổ chức, bố trí địa điểm tập kết lực lượng quần chúng cách mạng, sẵn sàng đứng lên giành chính quyền.

Ở vùng nông thôn Tây Ninh, bọn tề nguỵ rệu rã, số nằm im, số ngả theo phong trào Việt Minh đang đà lớn mạnh. Các hoạt động theo Chương trình Việt Minh diễn ra công khai, thanh niên tham gia tập luyện võ nghệ, quân sự ngày đêm tuần tra canh gác, làm chủ xóm làng. Ta đã giải phóng một vùng nông thôn rộng lớn.

Ngày 19.8.1945, Mặt trận Việt Minh rải truyền đơn nhiều nơi ở Tây Ninh, với khẩu hiệu “Đả đảo chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim”, “Ủng hộ Mặt trận Việt Minh”, lãnh đạo tập hợp quần chúng, kêu gọi chuẩn bị vùng lên giành chính quyền.

Ngày 23.8.1945, nhận được chỉ đạo tổng khởi nghĩa của Xứ uỷ Nam Kỳ, Ban cán sự Đảng tỉnh họp đảng viên và cán bộ nòng cốt bàn và quyết định tổ chức một cuộc mít tinh có đông đảo quần chúng tham gia để Mặt trận Việt Minh tỉnh ra hoạt động công khai, kêu gọi nhân dân ủng hộ Việt Minh giành chính quyền. Hội nghị đã cử ra Ban lãnh đạo hành động giành chính quyền gồm các ông, bà Huỳnh Văn Thanh, Trần Văn Mạnh, Phạm Tung, Trương Mỹ Lan, Trần Văn Đẩu, Nguyễn Văn Chấn, về sau bổ sung thêm ông Trần Kim Tấn.

Ngay sau hội nghị, trong đêm 23.8, đảng viên cán bộ được phân công đi các địa bàn trong tỉnh để triển khai tổ chức thực hiện chủ trương tổng khởi nghĩa của Ban cán sự Đảng tỉnh; chuẩn bị băng, cờ, khẩu hiệu và huy động các lực lượng quần chúng về Thị xã dự mít tinh. Chiều 24.8, lực lượng quần chúng đầu tiên từ vùng Bến Cầu được ghe xuồng đưa lên Hãng đường, sau đó tập trung tại xóm Dốc, ấp Thanh Thuận, xã Thanh Điền (sát nách Thị xã) để ổn định tổ chức và chuẩn bị xuất phát.

Về phía tôn giáo Cao Đài, Ban lãnh đạo hành động giành chính quyền tỉnh cử thầy thuốc Vĩnh vào Toà thánh vận động ông Đặng Trung Chữ, một chức sắc tiến bộ, tổ chức lực lượng quần chúng có đạo tham gia mít tinh ủng hộ Việt Minh.

Về phía quân chiếm đóng Nhật, Ban lãnh đạo hành động giành chính quyền tỉnh cử cán bộ vận động trí thức tiến bộ tranh thủ trung lập hoá quân Nhật, hứa không tấn công chúng nếu chúng không can thiệp vào các hoạt động khởi nghĩa của Việt Minh.

Mọi việc chuẩn bị cho mít tinh được tiến hành khẩn trương, chu đáo chỉ trong vòng hai đêm một ngày.

Sáng sớm 25.8.1945, các lực lượng quần chúng từ Thanh Điền, xóm Vịnh, Quán Cơm giương cờ đỏ sao vàng, đeo băng Việt Minh trên cánh tay, do các đảng viên mang súng ngắn dẫn đầu từng đơn vị rầm rập tiến vào sân vận động Thị xã.

Cùng lúc đó, lực lượng TNTP với trang bị súng và tầm vông vạt nhọn từ đình Hiệp Ninh cũng xuất phát tiến vào sân vận động, lực lượng quần chúng tín ngưỡng tôn giáo Cao Đài mang theo cờ đạo với hàng ngũ chỉnh tề, xuất phát từ Toà thánh cũng đến sân vận động Thị xã tham dự mít tinh. Thế là một cuộc mít tinh lớn chưa từng thấy ở Tây Ninh đã diễn ra.

“Tại buổi mít tinh, đồng chí Huỳnh Văn Thanh, Trưởng Ban cán sự Đảng tỉnh đọc diễn văn nêu rõ: quân đội Nhật đã đầu hàng đồng minh; chính quyền Hà Nội và khắp miền Bắc, Trung đã thuộc về Việt Minh và kêu gọi đồng bào Tây Ninh hãy đứng lên sẵn sàng giành chính quyền.

Quần chúng dự mít tinh hết sức phấn khởi, hô vang khẩu hiệu ủng hộ Mặt trận Việt Minh.

Cuộc mít tinh của quần chúng chuyển thành đoàn biểu tình kéo qua dinh tỉnh trưởng, quanh chợ và các đường phố chính trong thị xã. Trước khí thế cách mạng của quần chúng, chính quyền bù nhìn không dám phản ứng” (trang 61, 62, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Tây Ninh 1930-2005, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010).

PHẠM ĐĂNG - NGUYỄN TẤN

(Còn tiếp)