Nằm bên tỉnh lộ 835, cách trung tâm huyện Cần Giuộc (Long An) chừng 3km, chùa Tôn Thạnh  nhìn bề ngoài cũng giống như phần lớn những ngôi chùa khác ở nước ta. Tuy nhiên, ít ai biết được rằng ngay chính tại nơi đây, nhà yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã từng sống và viết tác phẩm nổi tiếng “Văn Tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc” hào hùng và hoàn thành những chương đoạn cuối cùng của truyện thơ “Lục Vân Tiên” nổi tiếng.

Đây chính là ngôi chùa cổ nhất của tỉnh Long An, được xây dựng từ năm 1808 (tức năm Gia Long thứ 7) do đại sư Viên Ngộ chủ trì. Theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí thì đây là ngôi chùa “rường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng”, nổi tiếng nhất của đất Gia Định khi xưa. Trải qua thời gian và chiến tranh, chùa không còn nguyên vẹn những nét đẹp ấy. Năm 1859 đến 1861 cụ Đồ Chiểu có đến lưu trú tại chùa. Bên ngoài cụ mang tiếng là mở lớp dạy học, bốc thuốc chữa bệnh nhưng thực chất cụ vẫn âm thầm làm thơ yêu nước, lãnh đạo nghĩa quân trong vùng, cổ xúy khích lệ bà con chiến đấu chống giặc Pháp xâm lược. Trong trận tập kích đồn Tây Dương tại chợ Trường Bình vào đêm rằm tháng 11 năm Tân Du, một trong ba cánh quân của ta xuất phát từ chùa Tôn Thạnh đã đốt nhà dạy đạo, chém rơi đầu quan Lang Sa khiến cụ Đồ Chiểu cảm kích nghĩa khí anh hùng ấy mà viết lên áng văn bất hủ - Văn Tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc - với những câu thơ xúc động nói về chùa Tôn Thạnh này như sau: Chùa Tôn Thạnh năm canh ưng đóng lạnh, tấm lòng son để lại ánh trăng rằm/ Đồn Lang Sa một khắc đặng trả hờn, tủi phận bạc trôi theo dòng nước”.

Trong thời gian 3 năm sống dưới mái chùa này, nhà đại chí sĩ yêu nước còn dốc hết tâm huyết hoàn thành phần cuối của truyện thơ Lục Vân Tiên nổi tiếng.

Sau khi được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia từ năm 1997, chùa Tôn Thạnh đã được chỉnh trang, tôn tạo với một quần thể kiến trúc bao gồm tiền điện, chánh điện, nhà giảng đạo, đông lang, tây lang… có lợp ngói âm dương bề thế. Tuy đã qua trùng tu nhưng các bức hoành phi, câu đối và những pho tượng phật quý hiếm có từ những năm đầu thế kỷ 19 vẫn còn được lưu giữ nguyên vẹn. Đó là minh chứng cho sự tồn tại vĩnh hằng của thời gian dưới mái chùa Tôn Thạnh và là tài sản văn hóa vô giá để lại cho con cháu hôm nay. Những năm gần đây, chùa Tôn Thạnh là một trong những điểm thu hút khách du lịch hấp dẫn của tỉnh Long An. Hầu hết du khách đều từ các tỉnh lân cận như Bến Tre, Tiền Giang và TP Hồ Chí Minh. Với địa hình thuận lợi là nằm ngay tại tỉnh lộ 835 và cũng thuận đường quốc lộ 50 nên nhiều tour du lịch của các hãng lữ hành cũng đưa chùa Tôn Thạnh là điểm đến của nhiều du khách.

K.D (st)