Rau ngổ
hay còn gọi là rau om, tên khoa học là Limmophila chinensis thuộc họ
Scrophulariaceae. Rau thường mọc nhiều ở ao, rạch, mương và thường được trồng
làm gia vị, nêm trong món canh chua, lẩu chua, giả cầy, phở, lươn um...
Để làm thuốc, người ta
thường thu hái về rửa sạch, thái ngắn để dùng tươi hoặc phơi khô để dành. Rau
ngổ có vị chua cay hơi se, tính mát, mùi thơm, trong cây có chứa nhiều tinh dầu
(0,1%), chủ yếu là limonene, aldehyd perilla, monoterpenoid cetone, và
cis-4-caranone, ngoài ra còn có các nhóm hợp chất coumarine và flavonoid có tác
dụng kháng viêm và kháng khuẩn.
Trong y học cổ truyền, rau
ngổ được dùng để chữa trị sạn thận, làm thuốc lợi tiểu, chữa những cơn đau thắt
bụng.
Một số nghiên cứu dược học
tại Việt Nam cho thấy rau ngổ có độc tính không đáng kể và độ sử dụng an toàn
khá cao, có tác dụng lợi tiểu, giãn cơ, chống co thắt.
Tác dụng giãn cơ làm mất cơn
đau bụng, giãn mạch, tăng lọc ở cầu thận, tăng lượng nước tiểu làm cho viên sỏi
bị đẩy ra ngoài, nhờ đó bệnh nhân có thể tiểu ra những viên sỏi nhỏ.
Rau ngổ thường dùng để chữa
sỏi thận, tiểu ra máu, băng huyết. Theo y học Vệ đà của Ấn Độ, rau ngổ có tác
dụng sát trùng, thông mật, lợi tiểu, thông tiện, kích thích tiêu hóa, chống nôn,
tăng tiết sữa cho sản phụ sau sinh, làm hạ sốt. Rau ngổ còn chữa chứng chán ăn,
khó tiêu và tiểu són.
Rau ngổ được ghi nhận có tác
dụng giải độc, tiêu sưng nên dùng chữa rắn độc cắn, vết cắn sưng phồng. Lấy
khoảng 20-40 gr sao vàng sắc nước uống, còn đắp lá tươi giã nát lên vết thương
sau khi rửa sạch. Y học Trung Quốc cũng ghi nhận bài thuốc này chữa các bệnh
ngoài da, herpes mảng tròn, nấm ngứa..., uống trong và kết hợp rửa ngoài.
Để chữa sổ mũi, ho, ho gà,
15-30 gr rau ngổ sắc nước uống. Chữa sạn thận, 20-30 gr tươi giã nhỏ, thêm nước
vào vắt lấy nước uống.
Người dân Malaysia và
Indonesia cũng dùng rau ngổ làm thuốc lợi tiểu, chữa những cơn đau thắt bụng,
hoặc giã nát đắp lên vết thương, vết loét. Ngày dùng 10-16 gr dưới dạng thuốc
sắc hay viên hoàn.
Lưu ý, phụ nữ có thai không
nên ăn nhiều rau ngổ vì tác dụng giãn cơ phủ tạng có thể gây sẩy thai. Thân rau
ngổ có nhiều lông và hay mọc ở nơi ẩm ướt đầm lầy dễ bị nhiễm khuẩn nên cũng có
thể là nguyên nhân dẫn đến ngộ độc nếu rửa không kỹ.
Theo
Thanhnien