Xuân Sơn tự hào là vườn quốc gia duy nhất có rừng nguyên sinh trên núi đá vôi với tổng diện tích 15.048ha. Chính vì vậy mà hệ động, thực vật ở đây vô cùng phong phú và độc đáo. Riêng về thực vật, VQG Xuân Sơn thống kê được 1,217 loài với 180 họ. Trong đó có 40 loài quý hiếm được ghi trong sách đỏ Việt Nam như: kim giao, đinh, đẳng sâm, vù hương…

Độ cao trên 1000m, môi trường ẩm ướt quanh năm, lại có nhiều tầng rừng phong phú nên VQG Xuân Sơn rất phù hợp cho việc phát triển các loài cây gỗ quý như chò trắng, sồi… Đặc biệt, có những cây tuổi đời đã hàng trăm năm tuổi. Xuân Sơn còn là vùng rừng nổi tiếng có nhiều loài cây làm thuốc (665 loài) và cây ăn quả hoặc làm rau ăn (132 loài). VQG Xuân Sơn còn là nơi sinh sống của nhiều loài động vật điển hình của rừng tự nhiên với tổng số loài lên tới 880. Rất nhiều động vật quý hiếm đã được phát hiện ở đây như: tê tê vàng, sóc bay, dơi tai sọ cao…

Những tia nắng sớm xuyên qua tán rừng chò chỉ ở VQG Xuân Sơn

Cổng vào VQG Xuân Sơn

Sự ẩm ướt tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều loại cây lá nhỏ phát triển

Vẻ đẹp kỳ ảo của hang Lạng, một trong những hang núi ở VQG Xuân Sơn

Với hệ động thực vật phong phú như vậy, nhiều người ví Xuân Sơn như một cánh rừng vàng nơi tận cùng của dãy Hoàng Liên Sơn. Với những ai yêu thích thiên nhiên và ưa thích khám phá mạo hiểm thì Xuân Sơn là điểm hẹn tuyệt vời. Nơi đây không chỉ có núi cao cheo leo mà còn có rất nhiều hang động, thác, suối… phù hợp với phát triển du lịch sinh thái như: hang Lạng, hang Thổ Thần, hang Na, thác 9 tầng. Với một tiềm năng phong phú như vậy, VQG Xuân Sơn đang được tỉnh Phú Thọ tập trung đầu tư thành một khu du lịch trọng điểm bằng việc xây dựng các hệ thống cáp treo, hệ thống đường lên các hang động để thuận tiện cho việc tham quan du lịch.

Trong vùng đệm của VQG Xuân Sơn hiện có 9 xóm thuộc 5 xã là Minh Đài, Xuân Đài, Kim Thượng, Tân Sơn, Lai Đồng, Đồng Sơn, Kiệt Sơn với tổng số 2771 nhân khẩu/615 hộ, chủ yếu là người Dao và Mường. Dù sống trong rừng nhưng do được giáo dục nâng cao ý thức nên người dân đã bỏ hẳn tập quán đốt rừng làm rẫy mà chuyển sang trồng lúa nước, vừa đảm bảo mùa màng lại không phá hoại rừng xanh.

Theo BAVN