Cho đến nay, rượu đoác được xem là loại rượu duy nhất trên thế giới được lấy trực tiếp trên cây mang về uống, không cần qua chế biến. Đây là thức uống truyền thống có từ ngàn xưa của dân tộc Tà Ôi sống trên dãy Trường Sơn. Cứ mỗi dịp tết đến xuân về, cùng với các món ẩm thực truyền thống, người Tà Ôi ở vùng cao A Lưới, Thừa Thiên-Huế, nhà nào cũng chuẩn bị rất nhiều rượu đoác để tiếp đón bạn bè và khách quý.

Nhiều người còn gọi vui  rượu đoác là “bia trời”. Rượu đoác lấy từ thân cây đoác, rồi ngâm với vỏ cây chuồn để nó lên men thành rượu.

Cây đoác hay còn gọi là cây tà vạt (họ dừa) mọc nhiều nơi trên dãy Trường Sơn. Ở huyện A Lưới hầu như gia đình người Tà Ôi nào cũng biết làm rượu đoác, nhiều nhất tại thôn Vân Trình (xã A Ngo), thôn A Min (xã A Roàng) và một số hộ gia đình ở xã Hồng Thủy.

Thường mỗi cây đoác mọc trên rừng phải từ 5-7 năm tuổi mới bắt đầu khai thác rượu. Các công đoạn lấy rượu cũng đơn giản. Gặp được cây đoác, chỉ cần dùng dao rạch một lỗ ở thân cây, sau đó  đặt  ống lồ ô dẫn xuống can hoặc chai. Trong chai hoặc can đã có sẵn vỏ cây chuồn phơi khô để cho nước đoác lên men thành rượu. Nếu những cây đoác đã có trái thì cắt ở cuống buồng rồi hứng nước.

Mỗi cây đoác có thể lấy rượu liên tục trong vòng 2 tháng, nếu cây có buồng quả phải lấy trong vòng 3 tháng, khoảng 80-100 lít, mới hết rượu. Sau đó cho cây đoác nghỉ ngơi 2-3 tháng mới khai thác tiếp.

Người Tà Ôi khi mới vào nghề phải làm lễ cúng xin cho cây đoác ra nước. Lễ vật thường là một con gà, con dê hoặc con heo nhỏ, và chỉ làm lễ xin một lần duy nhất trong quá trình làm nghề.

Làm nghề rượu đoác phải đi liên tục, càng đi sâu vào rừng, gặp cây đoác to càng lấy được nhiều rượu. Giá một lít rược đoác hiện nay khoảng 10.000 đồng. Đối với bà con dân tộc thiểu số sống trên dãy Trường Sơn, số tiền thu nhập từ nghề làm rượu đoác cũng đã ít nhiều làm thay đổi cuộc sống của họ.

Để rượu đoác có thêm độ nồng, người dân sử dụng vỏ cây chuồn trong rừng để lên men. Sau này người dân A Lưới đã mang hạt giống cây đoác, cây chuồn từ rừng về trồng trong vườn nhà để lấy rượu cho tiện. Do vậy, rượu đoác là món đồ uống truyền thống có từ ngàn xưa không chỉ riêng của người Tà Ôi mà của cả bà con ở vùng cao A Lưới.

Vào những ngày lễ hội, mừng nhà mới, cưới hỏi trong thôn hoặc thu hoạch mùa, rượu đoác không thể thiếu. Vì thế, ngày tết cùng với những món ẩm thực quen thuộc như cá suối, thịt nướng, cơm ống tre… thì uống rượu đoác trở thành một nét văn hóa đặc trưng của người Tà Ôi.

K.D (st)