Đền thuộc xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, thờ bà
chúa Thượng Ngàn - một trong ba vị Mẫu vẫn được thờ phụng trong tín ngưỡng thờ
Mẫu ở Việt Nam. Lễ hội đền Bắc Lê được tổ chức trong vòng 3 ngày từ
ngày 18 đến ngày 20 tháng 9 âm lịch hàng năm.
Đền Bắc Lệ đã tồn tại và có từ
rất lâu đời. Trải qua bao tháng năm, mưa nắng, ngôi đền đã được trùng tu, tôn
tạo nhiều lần nhưng vẫn giữ được nét đẹp của kiến trúc xưa và những di vật cổ có
giá trị như: 19 bức tượng lớn nhỏ làm từ gỗ mít, những bức hoành phi, câu đối
qua các đời được chạm trổ tinh tế.
Đền chính có cấu trúc hình chữ
Đinh gồm tiền tế và hậu cung. Nhà tiền tế phần nóc mái có tượng long chầu lưỡng
nghi - tượng trưng cho trời đất, âm và dương - âm dương hài hoà, vạn vật sinh
sôi.
Nhưng nét độc đáo nhất và cũng
là nét văn hoá truyền thống của lễ hội đền Bắc Lệ - Lạng Sơn là ngoài việc được
thăm quan cảnh vật nơi đây, được cầu nguyện…thì du khách hành hương còn được
nghe chầu văn và xem lên đồng hầu bóng với những lời ca, điệu múa, tiếng đàn đầy
thanh âm và màu sắc.
Lễ hội đền Bắc Lệ gồm có
các phần lễ chính như lễ tắm ngai, lễ chính tiệc, lễ rước. Lễ tắm
ngai diễn ra trước lễ rước. Trong đó, người dân lấy nước suối đền Bắc
Lệ về lau tượng Mẫu đệ nhất Thượng ngàn và ngai đức vua cha Ngọc
Hoàng. Lễ chính tiệc bao giờ cũng có cỗ tam sinh làm vật hiến tế
(lợn, gà, cá), ngoài ra còn có nhiều đồ lễ khác như voi, ngựa,
thuyền, mũ, hình nhân,... bằng giấy. Cỗ tam sinh cho ban Công đồng, ban
Ngũ vị tôn ông, cỗ chay (có khi cả mặn) ban cho Mẫu,... Sau đó, lễ
rước Mẫu đi xem hội trong tiếng chiêng, trống rộn ràng. Đoàn rước đến
đền Đèo Kẻng (một di tích liên quan đến đền Bắc Lệ) làm lễ đại tế.
Tế xong người dân quay về đền Bắc Lệ làm lễ đại tế.
Trong ý thức của người dân
địa phương, lễ hội đền Bắc Lệ là cái tết lớn trong năm. Trước đây,
trong 3 ngày diễn ra lễ hội, nhà đền tổ chức ăn uống tại đền. Đến
nay, người dân chỉ tổ chức vào buổi chiều ngày 20, mọi người cùng
tập trung dùng đại tiệc với quan niệm "một miếng lộc thánh bằng một
gánh lộc trần". Qua hàng trăm năm, đền Bắc Lệ trở thành điểm sinh
hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân địa phương, điểm đến của người
dân Việt Nam trên mọi miền Tổ quốc với niềm tin chân thành, trong sáng
vào Tiên Thánh, vào Mẫu - người Mẹ linh thiêng của dân tộc.
K.D (st)