Ở Tây Ninh, dinh là một dạng từ đường, nơi thờ phượng các danh nhân gắn liền với lịch sử khai bờ, mở cõi ở địa phương hoặc các danh nhân khác gắn bó với đời sống tâm linh của dân gian như dinh Quan lớn Trà Vong, dinh ông Chúa Tàu (Gò Dầu)… Dinh còn là một dạng miễu thờ các vị linh thần như dinh Cậu, dinh Cô, dinh Năm Ông, dinh Bà Chúa Xứ. Cũng có cách giải thích khác cho rằng dinh từ nguyên thuỷ vốn là “dinh thự”, một dạng kiến trúc quy mô dành cho những gia đình quyền quý.

Tại ấp Bình Lương (thuộc xã Đồng Khởi, huyện Châu Thành) trước đây dân gian gọi là Trà Cốt đã hình thành một dinh thờ bà Chúa Xứ Trà Cốt. Hàng trăm năm trước đây khu vực này là rừng hoang trùng điệp, hiện nay đã hoá thành những cánh đồng xanh tít tắp. Ngôi dinh thờ nhỏ nhắn nằm giữa cánh đồng dưới bóng tràm xanh yên ả. Chẳng ai biết dinh thờ này do ai xây dựng và ra đời vào thời điểm nào? Nhiều người cho rằng dinh thờ này đã hình thành từ thời nội tổ và thân sinh của các cụ Tám Lộc, Năm Nọ, Ba Thành, Hai Cầu… - những bô lão đang tiếp nối công việc của tiền nhân.

Nghi lễ tại dinh thờ.

Trong giai đoạn chiến tranh chống Mỹ trước đây, dinh Bà bị đạn bom tàn phá liên tục chỉ còn trơ trọi vài cây cột gỗ trai. Những năm 1962-1963, người dân Trà Cốt phải đưa tượng Bà về thờ tại miễu Quan lớn Trà Vong Tua Hai. Sau ngày giải phóng miền Nam cho đến năm 1987, dinh thờ được xây dựng tại địa điểm hiện nay. Từ năm 1996, được hỗ trợ tích cực của chính quyền và các đoàn thể địa phương dinh thờ đã được trùng tu, tôn tạo khang trang và kiên cố hơn theo nguyện vọng của nhân dân.

Tục thờ Bà Chúa Xứ là một hình thức tín ngưỡng dân gian thể hiện tập quán thờ cúng các nữ thần hay tục thờ Mẫu của người Việt trong cả nước. Bà Chúa Xứ ở Tây Ninh chính là Chúa Xứ được dân gian tôn thờ tại khu vực núi Sam thuộc xã Vĩnh Tế (An Giang). Từ hơn 300 năm trước, tập tục này đã theo bước những lưu dân người Việt đến Tây Ninh và trở thành tín ngưỡng dân gian trong quá trình mở cõi của tiền nhân.

Tại Tây Ninh miếu Bà Chúa Xứ đã hình thành từ Thị xã đến các huyện Hoà Thành, Châu Thành, Tân Biên, Bến Cầu. Miếu Bà Chúa Xứ ở ấp Thanh Phước, xã Thanh Điền (Châu Thành) là ngôi miếu thờ lớn nhất trong tỉnh gắn liền với truyền thống yêu nước của nhân dân Thanh  Điền. Hằng năm cứ vào ngày mùng 9 và 10 tháng 3 âm lịch, lễ hội kỳ yên lại diễn ra tại dinh thờ này. Người dân nhiều nơi kéo về dự lễ hội với ước mong một năm mưa thuận gió hoà, sản xuất thuận lợi và bình yên trong cuộc sống. Trong nén hương thành kính, người dân Bình Lương còn dành trọn tấm lòng tưởng nhớ, tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã đóng góp máu xương để làm nên truyền thống của quê hương chiến thắng Tua Hai anh hùng.

PHAN KỶ SỬU