Hiện nay, sản lượng heo sản xuất trong nông hộ chăn nuôi nhỏ lẻ giảm và đang chuyển dịch dần từ chăn nuôi quy mô nhỏ sang chăn nuôi tập trung, hàng hoá, quy mô lớn. Tuy nhiên, ngành này đang chịu tác động rất lớn từ dịch bệnh, chi phí sản xuất, vận chuyển tăng cao khiến lợi nhuận giảm.

Giảm chăn nuôi nhỏ lẻ

Tại hội nghị thúc đẩy phát triển chăn nuôi heo bền vững do Bộ NN&PTNT tổ chức ngày 14.8 vừa qua, ông Phạm Kim Đăng- Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi cho biết, tại Việt Nam, giá trị tăng trưởng của ngành chăn nuôi năm 2023 ước đạt 5,72%, đạt doanh thu trên 33 tỷ USD toàn ngành, đóng góp 26% vào GDP nông nghiệp và trên 5% GDP của nước ta. Dự kiến, tổng giá trị doanh thu của toàn ngành chăn nuôi trong năm 2024 đạt 35 tỷ USD.

Tỷ lệ chăn nuôi ở nông hộ giảm từ 5-7%/năm.

Trong đó, chăn nuôi heo vẫn là lĩnh vực chăn nuôi chủ lực chiếm trên 62% tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng. Tổng đàn heo của cả nước ở thời điểm tháng 7.2024, ước đạt hơn 25 triệu con (tăng 2,9% so với cùng kỳ năm 2023), sản lượng thịt heo hơi xuất chuồng trong 6 tháng đầu năm 2024 ước đạt 2,5 triệu tấn, tăng 5,1% so với cùng kỳ năm 2023.

Trong 5 năm qua, tỷ lệ chăn nuôi nông hộ giảm từ 5-7%/năm (riêng giai đoạn 2019-2022, cơ sở chăn nuôi nhỏ quy mô nông hộ giảm 15-20%). Hiện nay, sản lượng heo sản xuất trong nông hộ nhỏ lẻ giảm còn 35-40%, sản lượng heo sản xuất trong hộ chuyên nghiệp và trang trại chiếm 60-65%.

Theo ông Đăng, bên cạnh những yếu tố thuận lợi, chăn nuôi heo hiện nay vẫn đối diện với nhiều khó khăn như: chăn nuôi an toàn sinh học và kiểm soát dịch bệnh chưa được triển khai đồng bộ. Tính chuyên nghiệp trong chăn nuôi của khu vực nông hộ, trang trại quy mô vừa và nhỏ chưa được cải thiện, giá thành sản xuất còn cao. Giết mổ tập trung, công nghiệp không cạnh tranh được với giết mổ nhỏ lẻ dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá bán của người chăn nuôi.

Bên cạnh đó, chăn nuôi heo vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu đầu vào như con giống chất lượng cao và nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Toàn cầu hoá về thị trường tác động lớn đến các chuỗi cung ứng, cạnh tranh sản phẩm chăn nuôi ngày càng diễn ra căng thẳng...

Dịch tả heo châu Phi diễn biến phức tạp

Thông tin về tình hình dịch bệnh, ông Phan Quang Minh- Phó Cục trưởng Cục Thú y cho biết, tính đến ngày 12.8.2024, cả nước xuất hiện 863 ổ dịch tả heo châu Phi tại 46 tỉnh, thành phố, tổng số heo mắc bệnh, chết và tiêu huỷ hơn 57.000 con. Cả nước xảy ra 3 ổ dịch lở mồm long móng trên heo (86 con mắc bệnh, 43 con chết và tiêu huỷ).

Hiện nay cả nước có 970 cơ sở, vùng an toàn dịch bệnh trên heo tại 55 tỉnh, thành phố được chứng nhận an toàn đối với dịch tả heo châu Phi, dịch tả heo cổ điển, lở mồm long móng, tai xanh và xoắn khuẩn.

Xử lý tiêu huỷ heo bị chết do mắc bệnh tả heo châu Phi. Ảnh minh hoạ

Tuy nhiên, theo ông Minh, việc kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y vẫn đối diện với nhiều khó khăn do chính quyền một số địa phương chưa quan tâm đúng mức.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ quan quản lý chăn nuôi, thú y tại các địa phương đang có nhiều xáo trộn, gây khó khăn, bất cập trong hoạt động. Vẫn còn tình trạng giết mổ không phép. Động vật được giết mổ tại các cơ sở giết mổ tập trung chỉ đạt khoảng 40-50% so với công suất thiết kế.

Ông Lê Thanh Hoà- Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cho biết, nguồn cung thịt heo trong nước hiện đang có xu hướng sụt giảm do dịch bệnh tả heo châu Phi lan rộng. Tuy nhiên, theo ông Hoà, với tổng đàn hiện có, từ nay đến cuối năm 2024, vẫn bảo đảm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, giá thực phẩm nói chung và thịt heo nói riêng có xu hướng ổn định.

Còn nhiều bất cập

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Đình Xuân- Giám đốc Sở NN&PTNT Tây Ninh cho biết, hiện nay, xung đột giữa xây dựng trang trại chăn nuôi và khu dân cư chưa có cách giải quyết. Nhiều trang trại khi xây dựng đã tuân thủ quy định về khoảng cách với khu dân cư (500m). Tuy nhiên, chưa có quy định nào về việc người dân xung quanh trang trại không được phát triển nhà ở phạm vi 500m. Từ đó, dẫn tới tình trạng nhà dân ngày một tiến sát khu vực nuôi rồi phát sinh khiếu nại vì bị mùi hôi từ khu vực nuôi ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, việc đang nỗ lực xây dựng, mở rộng vùng an toàn dịch bệnh, nhưng khi đã được công nhận lại chưa có quy định mạnh mẽ để bảo vệ, nhất là liên quan tới công tác vận chuyển gia súc, gia cầm qua địa bàn thuộc vùng.

Tiêm ngừa vaccine phòng bệnh cho heo con.

Ông Đặng Văn Minh- Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Nghệ An trăn trở: Nhiều cơ sở chăn nuôi trước khi Luật Chăn nuôi có hiệu lực đã được phê duyệt là cơ sở có quy mô lớn, nhưng hiện nay theo quy định mới lại bị đánh giá là quy mô nhỏ. Điều này sẽ gây bất lợi cho hoạt động của họ vì đã đầu tư nhiều chi phí xây dựng và phát triển.

Về thực thi công vụ ở địa phương, ông Minh cho rằng, đơn vị quản lý nhà nước cấp tỉnh là Chi cục Chăn nuôi và Thú y nhưng không thể thực hiện xử lý vi phạm hành chính theo Luật Thanh tra, dẫn tới tình trạng nhiều vụ việc liên quan tới chăn nuôi, thú y Chi cục không có thẩm quyền xử lý, phải chuyển hồ sơ cho đơn vị khác.

Bên cạnh đó, Luật Thú y hiện đã bỏ quy định kiểm dịch nội tỉnh nhưng chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định kiểm soát kiểm dịch nội tỉnh bằng vận chuyển, trong khi đây là con đường lây lan dịch chủ yếu.

Siết chặt công tác giết mổ, bảo đảm an toàn thực phẩm

Để thúc đẩy phát triển bền vững về ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi heo, ông Nguyễn Xuân Dương- Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi cho rằng cần phải định hướng phát triển rõ ràng, có ban hành chế tài xử lý, kiểm soát tốt được dịch bệnh, điều tiết thị trường, xem lại cán cân xuất nhập khẩu…. Về giết mổ, cần công nghiệp hoá, tiến tới đưa dây chuyền hiện đại vào sản xuất tránh manh mún. Việc đánh giá tác động môi trường cần giao về địa phương để tiện kiểm tra giám sát, điều phối.

Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, giá thịt heo đang ở mức khá cao, đem lại lợi nhuận tốt cho người chăn nuôi và doanh nghiệp sau một thời gian bị thua lỗ. Tuy nhiên, thời gian từ nay tới Tết Nguyên đán 2025 không còn nhiều, đây là thời điểm quan trọng để ngành chăn nuôi tập trung tháo gỡ những khó khăn, chuẩn bị điều kiện cần thiết để đảm bảo đủ nguồn cung thực phẩm an toàn, chất lượng.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, trước mắt, phải bảo đảm cung cấp đủ lượng giống có năng suất, chất lượng cao, đồng thời, xây dựng kế hoạch chủ động nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trong nước để hạn chế phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Đặc biệt, phải quản lý chặt chẽ công tác giết mổ, chế biến gắn với đảm bảo an toàn thực phẩm.

Thiện Đức