Mối quan hệ Mỹ - Trung đang đứng trước nguy cơ rạn nứt khi chính phủ Tổng thống Barack Obama công bố trước quốc hội thoả thuận nâng cấp máy bay chiến đấu F-16A/Bs của đảo Đài Loan, trị giá 5,83 tỷ USD trong vòng 12 năm. Chính quyền Bắc Kinh phản ứng khá gay gắt, cho đây là "trở ngại lớn cho việc thiết lập quan hệ ổn định" giữa hai nước.

Thoả thuận của chính phủ Mỹ được công bố tại Washington hôm 21.9. Khác với thoả thuận mà chính phủ Mỹ đã phê chuẩn hồi năm 2010, trong thoả thuận mới này, Mỹ đã huỷ kế hoạch bán 60 máy bay chiến đấu Lockheed Martin F-16C/D, thay vào đó là nâng cấp 145 máy bay F-16A/Bs hiện có của đảo Đài Loan. Mỹ sẽ trang bị thêm cho máy bay F-16 của đảo Đài Loan những vũ khí hiện đại, lắp đặt hệ thống rada phát hiện máy bay trinh sát của đối phương, đồng thời huấn luyện phi công đảo Đài Loan tại căn cứ Không quân Luke, bang Arizona của Mỹ. Ngoài ra, Mỹ cũng sẽ cung cấp thiết bị thay thế cho các loại máy bay chiến đấu F-16s, F-5s và máy bay vận tải C-130s.

Máy bay chiến đấu F-16A/Bs của đảo Đài Loan. Ảnh: Heritage

Phía Mỹ đảm bảo rằng, việc nâng cấp trên sẽ giúp các loại máy bay chiến đấu F-16A/Bs của đảo Đài Loan gần như tương đương với loại máy bay F-16 C/Ds tân tiến nhất mà đảo Đài Loan muốn mua. Theo các nhà phân tích, việc Mỹ chỉ nâng cấp thay vì bán cũng chỉ nhằm xoa dịu phản ứng của Trung Quốc nhưng vẫn giúp đảo Đài Loan nâng cao tiềm lực quốc phòng.  

Trong cuộc họp báo hôm 22.9, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi tuyên bố, việc Mỹ nâng cấp máy bay chiến đấu F-16 của đảo Đài Loan là “hành động xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc và chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của nhân dân” nước này. Tuy nhiên, người phát ngôn Hồng Lỗi lại né tránh việc trả lời câu hỏi liệu chính quyền Bắc Kinh có thực hiện lời đe doạ cấm vận các công ty Mỹ có liên quan đến việc cung cấp vũ khí cho đảo Đài Loan hay không.

Trước đó, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Chương Chí Quân đã triệu Đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh, ông Gary Locke đến để trao công hàm phản đối, yêu cầu Mỹ tôn trọng những cam kết giữa hai nước và huỷ bỏ ngay thoả thuận trên. Phía Trung Quốc cho rằng thoả thuận của chính quyền Washington đi ngược 3 thông cáo chung Mỹ - Trung, trong đó có thông cáo ngày 17.8.1972 Mỹ cam kết “cắt giảm dần” việc bán vũ khí cho đảo Đài Loan.

Đ.H.T

(Theo RIA Novosti/Reuters)