Tú Tỉ (cúng thổ địa) là một tín ngưỡng quan trọng của đời sống tâm linh dân tộc Giáy. Là nghi lễ cầu mong thổ địa nơi mình định cư phù hộ cho bà con được an lành, người dân trong bản được khoẻ mạnh, mùa màng tươi tốt, gia súc gia cầm không mắc bệnh.

Đối với người Giáy ở Lai Châu, trong năm có rất nhiều nghi lễ tín ngưỡng truyền thống liên quan đến tâm linh như: cúng thổ địa, cúng ruộng, cúng bản, cúng rừng. Song, Tú Tỉ (được tổ chức vào tháng 2 hàng năm) là nghi lễ được cộng đồng, làng bản quan tâm hơn cả, bởi ngoài việc cúng thổ địa cầu mong mọi điều may mắn, bà con còn được vui chơi, hát múa, làm các món ăn thể hiện nét văn hoá truyền thống dân tộc mình.  

Theo phong tục dân tộc Giáy ở bản San Thàng I, xã San Thàng, thị xã Lai Châu thì cúng Tú Tỉ sẽ quyết định đến sức khoẻ, mùa màng của cả năm đối với bà con dân bản. Vì vậy, ngoài việc chuẩn bị lễ vật đầy đủ, trong bản những ngày này  được dọn vệ sinh sạch sẽ, mỗi gia đình chỉ được một người đàn ông có mặt tại bàn thờ lễ. Người vào khu vực cúng không được mặc đồ màu trắng, màu đỏ, bởi như vậy lúa sẽ bị chết trắng, nhà cửa bị cháy. Ngày diễn ra lễ, phụ nữ không được tới, đặc biệt là phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.

Các bài cúng xoay quanh việc cầu xin thần thổ địa phù hộ độ trì cho dân bản được an lành, hạnh phúc, may mắn, khoẻ mạnh, làm ra thóc đầy bồ, ngô đầy sàn, trâu, bò, lợn, gà sinh sôi đầy chuồng. Đàn ông thụ lễ tại khu vực cúng, cầu mong sự an lành, khoẻ mạnh sẽ được thần thổ địa phù hộ cho gia đình mình.

Tại lễ Tú Tỉ, các món ăn truyền thống được bà con làm ra, mang đậm nét văn hoá ẩm thực bản địa: cá nướng, cơm lam, thịt nướng, thịt đỏ, khẩu nhục, sáo xíu của người Giáy… Sắc màu thổ cẩm, những lời ca, điệu múa, tiếng khèn của đồng bào dân tộc Giáy và các trò chơi: thi nhảy bao pố, đẩy gậy, kéo co… đã thu hút đông đảo người dân trong vùng về dự.

Thầy cúng có mặt tại gốc cây to đầu bản để làm lễ cúng từ sớm.

Múa quạt – nét văn hoá độc đáo dân tộc Giáy.

Thi giã bánh dầy.

Khéo léo.

K.D (st)