Tục thờ bà Thiên Hậu hay còn gọi là Thiên Hậu nương nương là một tín ngưỡng dân gian phổ biến của đồng bào Việt gốc Hoa Tây Ninh, song song với tục thờ Quan Thánh Đế Quân. Tại Thiên Hậu miếu toạ lạc trên đường Trần Hưng Đạo, khu phố 3, phường 2, thị xã Tây Ninh cũng như tại miếu Thanh An (Gò Dầu), Nhị Phủ miếu (Trảng Bàng)… lễ vía bà hằng năm đã được tiến hành trong hai ngày 22 và 23.3 âm lịch. Lễ hội diễn ra khá tưng bừng, trọng thể với sự tham dự của đông đảo bà con Việt gốc Hoa đang sinh sống trong tỉnh với đầy đủ các nghi thức cổ truyền.

Lễ hội Thiên Hậu miếu thị xã Tây Ninh

Nhân vật thần thoại, bà Thiên Hậu được người Hoa tôn thờ như một nữ thần có quyền năng bảo trợ người di trú lưu thông an toàn theo đường biển. Tín ngưỡng này đã theo bước những lưu dân người Hoa vào Việt Nam tìm đất sống từ giữa thế kỷ XVII, trong đó có những khu vực dọc theo sông Vàm Cỏ Đông và các vùng phố thị đông đúc. Đến đầu thế kỷ XX, trong điều kiện cuộc sống bà con người Hoa đã thực sự ổn định hoà nhập với các cộng đồng dân cư nước ta nói chung, Tây Ninh nói riêng, một số tín ngưỡng dân gian của người Hoa cũng đã hoà vào đời sống tinh thần người Việt, trong đó có tục thờ Thiên Hậu và Quan Thánh. Nơi thờ phụng bà Thiên Hậu ở nước ta dân gian thường gọi là chùa Bà, cũng như chùa Ông là nơi thờ Quan Thánh Đế Quân.

Thiên Hậu miếu ở thị xã Tây Ninh do người Hoa gốc Triều Châu, Quảng Đông, Hẹ và Hải Nam xây dựng từ năm 1903, có tiến hành trùng tu trong những năm 1955-1963. Theo một số bà con người Hoa sinh sống khá lâu năm ở Tây Ninh thì vào khoảng năm 1877 miếu này đã có dưới hình thức thô sơ ban đầu.

Ngôi miếu hiện nay được xây dựng kiên cố theo kiến trúc cổ Trung Hoa, có hình chữ Công, gồm 3 gian và 2 dãy Đông và Tây lang. Có một sân thiên tĩnh nhỏ giữa tiền đình và chánh điện. Các dụng cụ thờ tự, trang trí đều mang dấu ấn văn hoá Trung Hoa. Trước năm 1975, nơi đây chỉ thờ bà Thiên Hậu nhưng từ năm 1990 đến nay có thờ thêm 2 vị nữ thần Kim Hoa và Long Mẫu. Bên cạnh đó còn có hình tượng chiếc thuyền buồm để nhắc nhở người Trung Hoa ly hương nhớ đến hành trình lưu trú gian khổ của mình ngày trước. Ngoài các hoạt động thờ tự, Thiên Hậu miếu ở Thị xã còn tổ chức các hoạt động từ thiện xã hội vào thời điểm đầu năm mới. Từ năm 2004 đến nay, nơi đây còn thường xuyên tổ chức các lớp dạy Hoa ngữ cho học sinh, công chức và người lao động tại địa phương. Miếu Thiên Hậu ở thị xã Tây Ninh đã được công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh từ ngày 30.3.2004. Năm 2008, miếu cũng đã được công nhận là cơ sở tín ngưỡng tôn giáo văn minh.

PHAN KỶ SỬU