So với giai đoạn đầu, hiện dịch COVID-19 đã và đang dần bớt gây lo lắng. Tuy nhiên, chừng nào virus SARS-CoV-2 và các biến thể còn lưu hành thì vẫn sẽ xuất hiện thêm biến thể mới. Và hiện giới khoa học đang lo ngại với sự xuất hiện của một số loại biến thể lai hay còn gọi là biến thể tái tổ hợp từ các biến thể có từ trước như Delta và Omicron.

Biến thể XE tái tổ hợp giữa hai dòng phụ của Omicron là BA.1 và BA.2 đang lan nhanh ở Anh. Ảnh: SKY NEWS

Các biến thể mới này là gì?

Theo tờ South China Morning Post, hiện tượng tái tổ hợp giữa các biến thể nói trên không phải là một khám phá mới. Hiện tượng này xảy ra khi hai loại virus có liên quan hoặc hai biến thể của cùng một virus (ở đây là SARS-CoV-2) lây nhiễm vào cùng một tế bào, tạo ra bộ gen hỗn hợp. Các nhà nghiên cứu trên thế giới thời gian qua đã ghi nhận 26 mẫu bệnh phẩm ở Nhật có sự tái tổ hợp giữa biến thể Alpha và Delta. Giới chức Tây Ban Nha cũng báo cáo tình trạng tái tổ hợp Alpha và biến thể có tên mã B.1.177 hồi năm 2020.

Mới đây, Cơ quan An ninh y tế Anh cho biết đang theo dõi ba dòng biến thể tái tổ hợp mới là XD, XF và XE.

XD là biến thể lai giữa Delta và BA.1 - một dòng phụ của biến thể Omicron. Hiện đã phát hiện 49 mẫu bệnh phẩm chứa biến thể này ở Pháp, Đan Mạch và Bỉ. XF là biến thể lai giữa Delta và BA.1, được phát hiện đầu tiên tại Anh và tới lúc này đã xác định có 39 mẫu bệnh phẩm ở nước này, đến nay chưa có dấu hiệu đã lan sang nước khác. Cơ quan An ninh y tế Anh kết luận XF không có khả năng gây làn sóng dịch ảnh hưởng tới cộng đồng. Biến thể cuối cùng - XE là tái tổ hợp giữa hai dòng phụ của Omicron là BA.1 và BA.2.

Trong ba biến thể lai này, XD được chú ý nhiều vì phát triển từ biến thể Delta có độc lực cao và vì đã lan sang nhiều nước. Tuy nhiên, XE lại được đánh giá là biến thể nguy hiểm nhất vì có tốc độ lây lan cao. Cơ quan An ninh y tế Anh đã so sánh bộ gen của biến thể Omicron dòng BA.2 (đang chiếm ưu thế ở Anh) và nhận thấy XE có khả năng lây truyền cao hơn 9,8%, tương đồng với báo cáo công bố trước đó của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). WHO còn cảnh báo dữ liệu có thể bị sai số trong giai đoạn đầu và khả năng lây nhiễm của XE có thể còn cao hơn theo ước tính dựa vào khả năng lây lan vốn có của virus theo thời gian.

Vaccine và bộ xét nghiệm COVID-19 còn hiệu quả không?

Tính đến cuối tháng 3, Cơ quan An ninh y tế Anh đã xác định có 637 ca nhiễm XE ở Anh. Bệnh nhân phân bố trên khắp cả nước, số lượng ngày càng tăng cho thấy khả năng lây lan mạnh của biến thể này trong cộng đồng.

GS Susan Hopkins, cố vấn chuyên môn y tế chính của Cơ quan An ninh y tế Anh, đánh giá rằng XE là nguyên nhân khiến số ca nhiễm ở Anh tăng nhanh, song giới chuyên gia vẫn chưa thể xác định liệu sự thay đổi này là nhất thời hay sẽ còn kéo dài trong thời gian tới.

Các nhà khoa học đang theo dõi sát dữ liệu để biết chắc các biến thể lai này có vượt qua khả năng bảo vệ của các loại vaccine ngừa COVID-19 hiện tại hay không, theo South China Morning Post. GS Hopkins và chuyên gia Tom Peacock thuộc ĐH Hoàng gia London (Anh) thừa nhận ở thời điểm này giới khoa học chưa đủ bằng chứng để kết luận về khả năng kháng vaccine của các loại biến thể lai, đặc biệt của XE, vì dữ liệu về đặc tính của chúng còn quá mới.

Về khả năng các biến thể lai này trốn tránh các bộ xét nghiệm COVID-19 hiện tại, chuyên gia Peacock khẳng định rằng các loại hình xét nghiệm PCR và xét nghiệm nhanh vẫn sẽ xác định được biến thể XE cũng như hai biến thể tái tổ hợp còn lại.

Trước đó, nhiều nhà khoa học khẳng định liều tăng cường vaccine ngừa COVID-19 hiệu quả ngăn ngừa bệnh thể nhẹ do Omicron gây ra khoảng 70%-75%. Cơ quan An ninh y tế Anh cũng cảnh báo rằng khả năng tái nhiễm Omicron cao gấp ba lần so với tái nhiễm Delta.•

Nguồn PLO