Qian Xuesen được xem là một tượng đài ở Trung Quốc. Ảnh: IISG

Ngày 31.10, Tân Hoa xã đưa tin, nhà bác học Qian Xuesen - “cha đẻ” của chương trình tên lửa hạt nhân và không gian của Trung Quốc, vừa qua đời ở tuổi 98.

Năm 1955, nhà bác học Qian Xuesen, còn gọi là Tsien Hsue-shen, từ Mỹ trở về Trung Quốc và được giao trọng trách phát triển các loại tên lửa đầu tiên của quốc gia này. Năm 1958 ông được đứng vào hàng ngũ của Đảng Cộng sản Trung Quốc và cũng được trao quyền giám sát chương trình sản xuất vũ khí hạt nhân đầu tiên vào năm 1964. Trong một bài viết năm 2008, Tân Hoa xã nhấn mạnh, việc ông Qian Xuesen từ Mỹ trở về Trung Quốc đã mang lại hy vọng cho nước này trong chương trình phát triển khoa học không gian và tự sản xuất tên lửa.

Sinh năm 1911 tại Thượng Hải, ông Qian Xuesen là một sinh viên xuất sắc tốt nghiệp kỹ sư cơ khí Đại học Thượng Hải năm 1934, sau đó học tiếp Đại học Thanh Hoa, rồi sang Mỹ lấy master ở MIT năm 1936, rồi tiến sĩ hàng không không gian và toán học vào năm 1939 tại Viện Kỹ thuật California (Caltech) nổi tiếng.

Ông đã sáng lập phòng thí nghiệm khí động học ở Pasadena, được không quân Mỹ biểu dương. Thế nhưng, sau này ông bắt đầu bị các cơ quan tình báo Mỹ đặt nghi vấn, rồi cáo buộc là thân Cộng. Năm 1950, ông bị bắt giam, sau đó bị quản thúc tại gia trong 5 năm năm, trước khi bị trục xuất về Trung Quốc trong chương trình trao đổi tù binh Mỹ ở chiến tranh Triều Tiên.

Khi trở về quê hương, Qian Xuesen được tiếp đón như một anh hùng. Sau vài tuần lễ, ông được mời cầm trịch chương trình không gian và tên lửa của Trung Quốc. Chỉ bốn tháng sau, Qian Xuesen đã mở cửa Viện Cơ học, chuyên phục vụ quốc phòng. Ông có quyền gặp trực tiếp các nhà lãnh đạo, kể cả Mao Trạch Đông.

Năm 1958, Mao Trạch Đông quyết định phát động chương trình mang tên “sứ mệnh 581” giao cho Qian Xuesen lãnh đạo, kết quả là năm 1964, Trung Quốc đã cho nổ thử nghiệm quả bom hạt nhân đầu tiên.

Ngày 24.4.1970, Trung Quốc phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên “Đông Phương Hồng 01”, đưa nước này vào vị trí 5 nước trên thế giới có khả năng này. Kế tiếp là Đông Phương 02 (năm 1971), 03, 04, 05 (năm 1975), 06, 07 (năm 1976), 08 (năm 1978), 09, 10 (năm 1981). Các thành công liên tiếp cho phép đến năm 1986, Trung Quốc đứng ra rao phóng “thuê” vệ tinh cho nhiều nước trên thế giới. Đến tháng 10.2000, Trung Quốc đã phóng đi 47 vệ tinh, với tỷ lệ thành công hơn 90%. Từ thành công này đến thành công khác, Qian Xuesen trở thành một tượng đài sống ở Trung Quốc.

Thủ tướng TQ Ôn Gia Bảo đến thăm nhà bác học Qian Xuesen tại nhà riêng ngày 3.8.2007. Ảnh: THX.

Sau khi thử nghiệm quả bom nguyên tử đầu tiên vào năm 1964, Qian Xuesen được giao nhiệm vụ phát triển tên lửa liên lục địa. Ông đã hoàn thành mục tiêu này vào năm 1971. Năm 1980, các tên lửa liên lục địa của ông có thể “bắn đến ngôi nhà cũ của ông ở Nam California”.

HY UYÊN

(Theo Reuters/THX)