(BTN) - Nhằm ghi nhận thành tích vẻ vang của ngành Thi hành án dân sự (THADS), đồng thời để động viên các thế hệ cán bộ, công chức và người làm công tác THADS tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp của ngành, ngày 5.3.2013, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã ký Quyết định số 397/QĐ-TTg lấy ngày 19.7 hằng năm là ngày truyền thống THADS.

Năm 1946, đánh dẤu sỰ ra đỜi ngành Thi hành án

Cách mạng tháng Tám thành công, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, để khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với công tác xét xử và thi hành án, ngày 24.1.1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 13/SL, quy định về tổ chức các Toà án và các ngạch Thẩm phán, trong đó ban Tư pháp xã có quyền “thi hành những mệnh lệnh của các thẩm phán cấp trên”. Sắc lệnh này chính là văn bản pháp lý đầu tiên đánh dấu sự ra đời về tổ chức và hoạt động của ngành THADS. Ngày 19.7.1946, Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ban hành Sắc lệnh số 130/SL quy định về thể thức thi hành mệnh lệnh hoặc bản án của Toà án. Đây là văn bản của Chính phủ quy định riêng về công tác thi hành án, thẩm quyền và thể thức thi hành bản án.

Từ năm 1945 đến năm 1950, hoạt động THADS trở thành một lĩnh vực công tác của ngành Tư pháp, do Thừa phát lại và ban Tư pháp xã- một đơn vị, tổ chức của chính quyền cách mạng gắn liền với Toà án và hoạt động xét xử thực hiện. Ngày 22.5.1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 85/SL về “Cải cách bộ máy tư pháp và luật tố tụng”, trong đó có nội dung việc thi hành án dân sự do Thừa phát lại và ban Tư pháp xã thực hiện trước đây, nay được giao cho Thẩm phán huyện thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chánh án. Năm 1960, Luật Tổ chức TAND quy định tại các TAND phải có nhân viên chấp hành án chuyên trách thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự. Ngày 14.11.1974, phòng Chỉ đạo thi hành án được thành lập, hoạt động độc lập dưới sự chỉ đạo của Chánh án TAND tối cao.

Pháp lỆnh THADS, cơ sỞ pháp lý tăng cưỜng, hoàn thiỆn tỔ chỨCc và hoẠt đỘng THADS

Hiến pháp 1980 được ban hành, lần đầu tiên ghi nhận nguyên tắc hiến định về giá trị thi hành của các bản án, quyết định của toà án, các cơ quan Nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân phải chấp hành. Ngày 6.1.1982, Thông tư số 08-TT hướng dẫn thực hiện Nghị định 143-HĐBT quy định trong cơ cấu của Sở Tư pháp có phòng quản lý công tác chấp hành án, đồng thời cũng nêu rõ, ban Tư pháp huyện có nhiệm vụ chấp hành các án dân sự và hôn nhân gia đình do toà án huyện xét xử, ban Tư pháp xã có nhiệm vụ tham gia đôn đốc việc thi hành các bản án dân sự và hôn nhân gia đình.

Ngày 1.1.1982, TAND tối cao bàn giao nhiệm vụ quản lý công tác thi hành án trong phạm vi cả nước sang Bộ Tư pháp. Ngày 18.7.1982, Bộ Tư pháp và TAND tối cao ký thông tư liên ngành, quy định: Phòng thi hành án thuộc cơ cấu bộ máy của TAND tỉnh; các TAND cấp huyện có chấp hành viên hoặc cán bộ làm công tác thi hành án.

Ngày 28.8.1989, Pháp lệnh THADS- một hình thức văn bản pháp lý có hiệu lực cao nhất, lần đầu tiên đã được ban hành, đặt cơ sở pháp lý cho việc tăng cường, hoàn thiện tổ chức và hoạt động THADS. Sau đó, quy chế Chấp hành viên được ban hành nêu rõ: chấp hành viên là người được Nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định của toà án. Theo pháp lệnh THADS, cơ chế kết hợp quyền tự định đoạt của đương sự với sự chủ động của cơ quan Thi hành án và chấp hành viên đã tạo ra sự phát triển mới trong công tác thi hành án dân sự. Quyền tự định đoạt của đương sự, một trong những nguyên tắc đặc trưng của tố tụng dân sự, trước đây chỉ mới được áp dụng trong giai đoạn xét xử, thì nay được vận dụng trong giai đoạn THADS. THADS là giai đoạn độc lập tiếp theo của giai đoạn xét xử.

LuẬt Thi hành án dân sỰ đưỢc ban hành

Ngày 2.6.1993, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 266-TTg yêu cầu bàn giao công tác THADS từ toà án sang cơ quan thuộc Chính phủ. Pháp lệnh THADS 1993 và Nghị định 30/CP được ban hành quy định: Cơ quan THADS gồm có phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp, đội Thi hành án thuộc phòng Tư pháp, các phòng Thi hành án cấp quân khu và tương đương. Ở Trung ương, Cục Quản lý THADS thuộc Bộ Tư pháp.

Pháp lệnh THADS năm 1993 qua thời gian thực hiện đã bộc lộ nhiều hạn chế, và không còn phù hợp với sự phát triển của xã hội, từ đó Pháp lệnh THADS 2004 và Nghị định số 50/2005/NĐ-CP được ban hành, trong đó quy định: Cục THADS trực thuộc Bộ Tư pháp được giao thêm nhiều nhiệm vụ quan trọng như tổ chức áp dụng thống nhất pháp luật về THADS trong toàn quốc, hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án, giúp Bộ Tư pháp quản lý ngành dọc đối với cơ quan THADS cấp tỉnh, huyện.

Để tiếp tục củng cố, hoàn thiện về tổ chức, bộ máy và tạo cơ sở pháp lý, thúc đẩy công tác THADS, Luật THADS năm 2008 ra đời. Nghị định 74/2009/NĐ-CP được ban hành, hệ thống các cơ quan THADS được xác định rõ hơn theo nguyên tắc quản lý tập trung, thống nhất theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp huyện, với một vị thế mới, tương xứng với nhiệm vụ chính trị được giao và phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp. Cấp Trung ương, Tổng cục THADS là cơ quan trực thuộc Bộ Tư pháp; cấp tỉnh, Cục THADS là cơ quan trực thuộc Tổng cục THADS và cấp huyện có Chi cục THADS là cơ quan trực thuộc Cục THADS tỉnh.

Có thể nói, trải qua các thời kỳ, giai đoạn lịch sử phát triển khác nhau, mặc dù còn một số hạn chế nhất định nhưng trong quá trình hoạt động, ngành Thi hành án dân sự đã góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá nhân; góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.

Đức Tiến