Một chuyến tham quan, học tập tại Bảo tàng Đồng Nai của sinh viên.

Bảo tàng vốn là nơi chuyên chở ký ức, kết nối những giá trị lịch sử, văn hoá của con người từ quá khứ đến hiện tại, và còn nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hoá của dân tộc.

Đó là thiết chế văn hoá đặc biệt, là thước đo đẳng cấp văn hoá của một quốc gia, một địa phương. Vậy mà, tại bảo tàng Tây Ninh, lượng khách tham quan trong ngày dường như chỉ đếm trên đầu ngón tay, thậm chí có ngày không có một người khách, và thật khó để tìm thấy các bạn trẻ là học sinh, sinh viên.

Đầu tháng 9 vừa qua, tôi đã ba lần tìm đến bảo tàng tỉnh tham quan và cả ba buổi, khách tham quan đều chỉ có… tôi. Anh Dương Nhật Phương- nhân viên bảo tàng, tỏ ra khá bất ngờ và cho rằng tôi là khách du lịch đến từ thành phố Hồ Chí Minh!

Thử tìm hiểu vì sao giới trẻ thờ ơ với bảo tàng như vậy, bạn Hoài Thương - học sinh lớp 9 Trường THCS Thái Bình (Châu Thành) cho biết: “Em chưa đến bảo tàng khi nào, do trường không tổ chức đi tham quan, và em cũng không có nhu cầu đến tham quan bảo tàng vì nếu cần tìm thông tin gì cũng có thể tìm kiếm được trên mạng”.

Còn bạn Tuấn Tú (25 tuổi, quê ở thị trấn Tân Châu, hiện nay đang làm kế toán tại TP. HCM) chia sẻ: “Cách đây 4 năm mình có tham quan bảo tàng Tây Ninh do trường tổ chức. Trong dịp trước tết năm nay (tết Ất Mùi, 2015), mình lại đến bảo tàng tỉnh, tuy nhiên mình thấy bảo tàng khá ít hiện vật, cách trưng bày không có nhiều thay đổi, và rất nóng bức nên mình không tham quan lâu.

Một số bảo tàng khác, như bảo tàng núi Bà Đen tái hiện cuộc kháng chiến giữ nước của bộ đội ta tại núi Bà, hay Bảo tàng Công an nhân dân tại Trung ương Cục miền Nam cũng có nhiều nội dung hay nhưng không thuận tiện đi lại.

Vì vậy, mình rất ít khi đi bảo tàng trong tỉnh, nhưng một số bảo tàng khác tại thành phố Hồ Chí Minh như Bảo tàng chứng tích chiến tranh thì khá hay từ cách trưng bày, thuyết minh nên mình hay đến đó tham quan mỗi khi có dịp”.

Chia sẻ nguyên nhân bảo tàng vắng khách, anh Dương Nhật Phương cho rằng, một phần có thể do công tác bảo vệ di sản và trưng bày hiện còn khá ít, không thu hút được du khách.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do hiện nay nhiều hạng mục của bảo tàng bị xuống cấp, không bảo đảm cho việc trưng bày hiện vật. Chính vì vậy, lầu phía trên của bảo tàng gần như bỏ trống hoàn toàn, nên dù biết bảo tàng khá ít hiện vật và khó thu hút du khách đến tham quan thì cũng “lực bất tòng tâm”.

Có thể nói, nguyên nhân khiến bảo tàng vẫn chưa thu hút được đông đảo khách tham quan là vì chưa đổi mới theo xu thế hiện đại để thu hút khách, nhất là giới trẻ. Phần lớn cách trưng bày hình ảnh, hiện vật theo một khuôn mẫu là trưng bày hiện vật kèm theo lời giới thiệu ngắn gọn. Về cách thuyết minh, giới thiệu tại các bảo tàng khá tương đồng với nhau, khiến cho khách tham quan không tìm được nhiều thông tin hay và cảm thấy đơn điệu.

Suốt nhiều năm qua, các nhà quản lý bảo tàng đã “quên” đi việc phải tìm cách thay đổi phương thức hoạt động, để bảo tàng “mới hơn” trong mắt du khách và giới trẻ. Trong khi đó, nhiều bảo tàng đã mạnh dạn thay đổi mình, và đã thành công.

Ví dụ như Bảo tàng chứng tích chiến tranh (thành phố Hồ Chí Minh), tái hiện một cách hào hùng sự anh dũng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của bộ đội ta, hình ảnh chiếc máy chém, những tội ác chiến tranh mà nhiều người dân còn phải gánh chịu đến ngày nay…

Tất cả được trưng bày theo chủ đề một cách rõ rệt, gam màu chủ đạo của từng phòng. Phòng nạn nhân chất độc da cam được sử dụng gam màu cam từ ánh sáng đến khung hình ảnh trưng bày; phòng thiếu nhi với hình ảnh chim bồ câu làm chủ đạo, có khu vực cho các em thiếu nhi vẽ tranh theo sở thích, tranh ảnh này được lưu giữ và trưng bày cẩn thận. Tất cả những điều này, đã tác động mạnh mẽ đến khách tham quan, và đặc biệt là giới trẻ.

Ngoài Bảo tàng chứng tích chiến tranh, một số bảo tàng khác như Bảo tàng lịch sử Việt Nam (TP. HCM), Bảo tàng Đồng Nai cũng đón du khách trẻ đến tham quan khá đông. Tôi có dịp đến bảo tàng Đồng Nai, phòng trưng bày hiện vật mát mẻ, cách trưng bày rõ ràng theo từng thời kỳ phát triển của Đồng Nai đã phần nào giúp du khách hình dung rõ hơn lịch sử phát triển của tỉnh. Ngoài ra, việc tặng du khách ấn phẩm “Thông tin khoa học”, trong đó giới thiệu rõ nét về địa phương là một cách quảng bá khá ấn tượng.

Xã hội ngày càng phát triển, trình độ nhận thức của người dân ngày càng được nâng cao, chưa nói đến sự bùng nổ của internet - một cách tìm thông tin khá hữu ích. Do vậy, nếu bảo tàng giữ nguyên hiện trạng   như hiện nay thì chắc chắn là không thể thu hút du khách đến thăm.

Vũ Nguyệt