Học sinh lớp 12 trong giờ học.

Như tin đã đưa, trong một phiên họp gần đây của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về sửa đổi Luật Giáo dục, ý kiến về một hay nhiều bộ sách giáo khoa lại một lần nữa được nêu lên.  Với cương vị đứng đầu ngành, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ (được báo chí dẫn lại) cho biết: “Quá trình chuẩn bị, biên soạn SGK rất chi tiết, huy động các nhà khoa học, nhà giáo, khác hẳn phát hành sách thông thường. Bộ chỉ đạo biên soạn để có một bộ sách chủ động khi đến tiến độ thì có sách.

Đồng thời, Bộ khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn nhưng phải bám vào chương trình, quy trình thủ tục biên soạn”. Vẫn theo Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, khi có bản thảo, Hội đồng thẩm định quốc gia sẽ thẩm định, bảo đảm công bằng giữa các bộ sách và có điều kiện tiêu chuẩn người viết SGK chứ không phải ai cũng biên soạn. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định: “Dù ai biên soạn sách giáo khoa thì có Hội đồng quốc gia thẩm định, Bộ trưởng GD-ĐT phê duyệt có cho sử dụng hay không và Bộ trưởng chịu trách nhiệm”.

Thông tin nêu trên cho thấy, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội lo ngại có nhiều bộ sách giáo khoa sẽ khó tránh khỏi phức tạp, lộn xộn trong quá trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong khi, lãnh đạo Bộ GD-ĐT, Chính phủ vẫn bảo lưu có nhiều bộ sách giáo khoa. Tất cả sách giáo khoa, dù nhà xuất bản nào làm cũng phải được Hội đồng thẩm định quốc gia thông qua mới được lưu hành.

Xung quanh câu chuyện một hay nhiều bộ sách giáo khoa cho mỗi môn học, cho đến hôm nay, đúng ra vấn đề này không cần phải đưa ra bàn thảo nữa. Vì chương trình tổng thể giáo dục phổ thông mới đã được thông qua năm 2018. Trước đó, năm 2014, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 88 tán thành chủ trương đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông theo đề án của Chính phủ.

Trong phần nói về sách giáo khoa, Nghị quyết 88 ghi như sau: “Sách giáo khoa cụ thể hoá các yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông về nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất và năng lực học sinh; định hướng về phương pháp giáo dục và cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục. Thực hiện xã hội hoá biên soạn sách giáo khoa; có một số sách giáo khoa cho mỗi môn học.

Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành tiêu chí đánh giá sách giáo khoa và phê duyệt sách giáo khoa được phép sử dụng trên cơ sở kết quả thẩm định của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa; hướng dẫn việc lựa chọn sách giáo khoa trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Chính phủ ban hành cơ chế tài chính bảo đảm công bằng trong việc biên soạn và sử dụng sách giáo khoa.

Khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông. Để chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức việc biên soạn một bộ sách giáo khoa. Bộ sách giáo khoa này được thẩm định, phê duyệt công bằng với các sách giáo khoa do tổ chức, cá nhân biên soạn. Các cơ sở giáo dục phổ thông lựa chọn sách giáo khoa để sử dụng dựa trên ý kiến của giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo”.

Hiện vấn đề có một hay nhiều bộ sách giáo khoa đang được giới chuyên môn và những người quan tâm đến thời sự giáo dục chú ý đặc biệt. Ở cấp cơ sở, tháng 9.2018, một số cán bộ, giáo viên ở Tây Ninh khi được hỏi cũng ủng hộ phương án mỗi môn học có nhiều bộ sách giáo khoa. Một vị cán bộ quản lý ở phòng GD-ĐT, với thái độ thận trọng cần thiết, ông cho rằng vấn đề ở đây có thể là có quá nhiều nhà xuất bản, nhiều nhóm muốn làm sách giáo khoa để cạnh tranh với Nhà xuất bản Giáo dục, phá thế độc quyền, vì thị trường này rất lớn và ổn định.

Theo ý kiến này, nên có nhiều bộ sách giáo khoa, sách nào trình bày hay, giấy tốt, in đẹp, giá cạnh tranh thì khách hàng mua. Riêng nội dung sách thì không lo, vì chương trình chỉ có một. Nói ngắn gọn, có thể cách viết, cách trình bày mỗi bộ sách khác nhau, còn nội dung thì thống nhất. “Theo tôi, chất lượng giấy in sách giáo khoa hiện nay không cao, màu vàng, xấu”- ý kiến này bình luận. Một ý kiến khác nhìn nhận, cho dù có nhiều bộ sách giáo khoa đi chăng nữa, sách do Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành vẫn chiếm thế thượng phong, các nhà xuất bản khác khó lòng cạnh tranh được.

Thực ra, trong lịch sử và cả hiện tại, giáo dục phổ thông vẫn có nhiều bộ sách giáo khoa. Nếu chỉ tính từ sau khi thống nhất đất nước, có một giai đoạn khá dài, có hai bộ sách giáo khoa dành cho miền Nam và miền Bắc, mãi đến những năm 90 của thế kỷ XX mới chỉnh lý rồi thống nhất sử dụng chung một bộ sách giáo khoa trong toàn quốc.

Tháng 12.2000, Quốc hội thông qua Nghị quyết 40 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (chương trình đang sử dụng hiện nay). Chương trình hiện hành, ở cấp tiểu học và trung học cơ sở chỉ có một bộ sách giáo khoa thống nhất. Riêng trung học phổ thông, thực hiện chủ trương phân ban, cấp học này (bắt đầu từ lớp 10 năm học 2004-2005) có đến ba bộ sách giáo khoa dành cho ba ban, gồm ban khoa học tự nhiên, ban khoa học xã hội và ban cơ bản.

Vì nhiều nguyên nhân khác nhau, chương trình phân ban không thành công. Hiện nay, học sinh trung học phổ thông chỉ sử dụng sách giáo khoa dành cho ban cơ bản cộng với một số sách giáo khoa nâng cao theo từng ban để thi vào đại học. Nói ngắn gọn, dù có ba bộ sách giáo khoa của ba ban nhưng học sinh chỉ sử dụng sách của ban cơ bản.

Những thông tin nêu trên cho thấy, cho đến hôm nay, chương trình giáo dục phổ thông mới tưởng như đã ngã ngũ thì việc có một hay nhiều bộ sách giáo khoa vẫn còn những ý kiến khác nhau. Nếu chỉ có một bộ sách giáo khoa, Quốc hội phải sửa Nghị quyết 88, còn nếu có nhiều bộ sách giáo khoa, những phức tạp, rắc rối là có nhưng không phải không giải quyết được.

Chương trình giáo dục phổ thông mới đã phải lùi thời hạn thực hiện rất nhiều lần, chậm đến hơn 4 năm so với kế hoạch ban đầu. Một điều cần chú ý là, những tồn tại, yếu kém của nền giáo dục hiện nay, về cơ bản không phải do sách giáo khoa. Sách giáo khoa, mặc dù cực kỳ quan trọng, vì nó là phương tiện, công cụ cụ thể hoá chương trình giáo dục, song nhân tố quyết định thành bại của chương trình, của nền giáo dục, là con người, ở đây là đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và cơ chế.

VIỆT ĐÔNG