Theo truyền thuyết thì xưa kia Chùa Nôm được xây
giữa rừng thông cổ thụ. Phải chăng sự linh thiêng của ngôi chùa, cũng như của
đạo Phật, cộng với sự tốt tươi của ngàn thông trên mảnh đất này, mà có tên “Linh
thông cổ tự”.
Quần thể di tích làng Nôm có những
ngôi nhà cổ, có chợ Nôm, Cầu Nôm, đình Tam Giang và đặc biệt là Chùa Nôm – nơi
bảo tồn gần như nguyên vẹn hơn 100 pho tượng cổ.
Tiếng ve râm
ran giữa ngày hè oi ả như bản hoà tấu của thiên nhiên trong khu vườn chùa xanh
đậm bóng cây cổ thụ.
Chùa Nôm, tên
tự là “Linh thông cổ tự” ngự ở làng Nôm, xã Đại Đồng (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng
Yên) thuộc thiền phái Lâm Tế. Chùa trước đây là ngôi đại tự hoành tráng thuộc
miền Kinh Bắc, nay là Hưng Yên.
Chùa nằm trong
một quần thể di tích lịch sử gắn liền với quá trình thành lập làng Nôm. Đó là
đình Tam Giang thờ vị tướng thời Hai Bà Trưng. Đó là cây cầu đá gồm 9 nhịp đầu
rồng đã mấy trăm năm nay soi bóng xuống dòng sông Nguyệt Đức, nâng bước chân
thiện nam tín nữ đến với chùa.
Đó là làng
nghề đúc đồng truyền thống nên trước cổng chùa từ xưa đã trở thành nơi họp chợ
mua bán các nguyên liệu phục vụ làng nghề. Người dân ở đây vẫn lưu truyền câu
ca: “Đồng nát thì về cầu Nôm. Con gái nỏ mồm về ở với cha”.
Chùa Nôm được
xây dựng từ bao giờ không ai còn nhớ. Hiện nay chùa còn bảo tồn được hai tấm bia
lớn đặt sau hậu cung ghi lại những tư liệu vô cùng quý báu: Thời Hậu Lê, đời
Chính Hoà, năm Canh Thân (1680) sau khi lên ngôi, nhà vua đã cho xây dựng lại
chùa này.
Tiếp theo vào
các năm Nhâm Thân (1692), Giáp Tuất (1694), Đinh Sửu (1697), Mậu Dần (1698), Kỷ
Mão (1699) tiếp tục tu sửa lại tiền đường, Hậu cung và hành lang. Năm Chính Hoà
thứ 21 (1700) chùa được sửa lại các cột trụ, tạo thêm tượng, mở rộng sân chùa.
Năm Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) chùa xây thêm gác chuông và mở rộng hai dãy hàng
lang.
Thời nhà
Nguyễn, đời vua Thành Thái năm thứ 11 (1899) chùa Nôm lại được trùng tu thêm một
lần nữa. 100 năm sau lần trùng tu này, qua bao biến đổi thăng trầm của lịch sử
cũng như sự phá huỷ của thiên nhiên bão tố, Chùa bị xuống cấp nghiêm trọng.
Tháng 9.1998,
Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam bổ nhiệm đại đức Thích Đồng Huệ về trụ
trì tại chùa. Từ đó đến nay, đại đức đã cùng Chính quyền, đoàn thể và nhân dân
xây dựng lại ngôi chùa ngày càng khang trang, phù hợp với cảnh quan và quần thể
di tích tại ngôi làng cổ. Ngày ngày các cụ cao tuổi vẫn cắt phiên nhau đến làm
những công việc nhà chùa.
Bà Trịnh Thị
Loan, 71 tuổi, một vãi chùa kể: “Tất cả chúng tôi từ già đến trẻ khi ra lao động
cho nhà chùa đều rất phấn khởi. Hàng ngày tôi ra chùa hễ có công việc gì như làm
cỏ vườn, dọn dẹp, sắp lễ thì tôi cũng loan báo cho các phật tử ở 11 thôn đến để
lao động. Ngoài ở các thôn trong xã còn có khoảng 300 phật tử thập phương nữa
cũng năng đến giúp nhà chùa”.
Quần thể di tích làng Nôm cổ kính có những ngôi nhà cổ, có chợ Nôm, Cầu Nôm,
đình Tam Giang và đặc biệt là Chùa Nôm – nơi bảo tồn gần như nguyên vẹn hơn 100
pho tượng cổ.
Đây chính là
một quần thể di tích lịch sử văn hoá có các yếu tố cơ bản tạo thành một làng quê
tiêu biểu của Việt Nam.
Ngày
12.2.1994, Bộ Văn hoá thông tin đã cấp bằng công nhận Di tích lịch sử văn hoá
cho quần thể di tích này.
K.D (st)