Đấy là năm 1951, Phân liên khu miền Đông và Tỉnh ủy Gia Định Ninh quyết định lập căn cứ cách mạng ở Bắc Tây Ninh, bao gồm cả huyện Dương Minh Châu và Tân Châu hiện nay. Căn cứ được mang tên người anh hùng Dương Minh Châu, nguyên Đại biểu Quốc hội khóa I, Chủ tịch Ủy ban Hành chính Kháng chiến Tây Ninh, đã anh dũng hy sinh năm 1947.

Quầy đặc sản của vùng quê Dương Minh Châu.

Khi những tia nắng ngày mới phủ đầy khu rừng lịch sử của huyện thì mọi người đã tụ họp về đây trong không khí đầm ấm. Nhân dân các xã của huyện đã kịp bày ra trong căn nhà vòm ở dưới rừng lịch sử những món ăn đặc sản vùng quê, nào ổi Phước Ninh, nào bánh tráng Chà Là, củ mì Bến Củi. Rồi bánh ít, chè đậu Cầu Khởi hay Bàu Đồn, Truông Mít. Những mời chào ân cần, những nụ cười tỏa nắng.

Từ rất sớm, tôi đã thấy nguyên Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thị Minh, Lê Thị Bân, Hồ Thanh Tuyên cùng các cựu cán bộ lão thành huyện Dương Minh Châu, là các chú Tư Ngữ, Chín Sách, Tô Thành... đã có mặt. Có người như chú Tư  Ngữ, nay 91 tuổi, đã từng dẫn dân công hai huyện Châu Thành và Dương Minh Châu tham gia đánh trận Tua Hai nổi tiếng vào đêm 25 rạng ngày 26.1.1960, thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh võ trang trên khắp miền Nam. Sáng nay, họ ngồi đây quanh những bàn tròn bày những đĩa củ mì luộc ấm tình như một thuở cùng nhau “nếm mật nằm gai” ngày trước. Họ vừa gợi lại một kỷ niệm nào vui đây, mà chốc lát lại rộ lên những trận cười vang. Cũng là ăn tết đây! Mà tết chiến khu giữa rừng lịch sử.

Các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh Tây Ninh tham dự lễ kỷ niệm.

Dương Minh Châu đầm ấm! ngay từ cổng vào sân lễ đã bừng tươi những sắc đỏ vàng của cờ, hoa, khẩu hiệu. Rừng dầu thân thẳng nuột đã vút cao khép tán bốn bề. Trên cái nền rừng thẫm xanh ấy là cái cổng trắng ngời, cong lên như một cánh cung.

Cán bộ huyện, từ Bí thư Nguyễn Văn Hợp đến các Phó Chủ tịch vồn vã với mọi người như đã thân quen từ lâu lắm. Thanh niên dìu đỡ các chú, các cô già yếu. Bạn cũ gặp lại đập vai nhau bồm bộp.

Bí thư Tỉnh ủy Trần Lưu Quang cũng đã ở đây, đang vồ vập nắm lấy những bàn tay đã nhăn nheo nhưng vẫn ấm sực tình chú cháu, cha con, đồng chí. Khách về dự hôm nay còn có con cháu các đồng chí từng lãnh đạo huyện Dương Minh Châu như Hoàng Lê Kha, Huỳnh Thanh Châu, Nguyễn Văn Dậu (Sáu Bầu)…

Trong đám đông vồ vập và nồng nhiệt này, tôi nhận ra một gương mặt quen với riêng tôi nhưng lạ lẫm với nhiều người. Đấy là nhà văn Lê Quang Trang, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh. Anh là người đã biên tập thành công bản văn bia cho khu di tích lịch sử này. Bản văn ấy đã được khắc vào tấm bia đá núi, đặt long trọng giữa nhà bia ngay bên trái lối vào.

Từ khu rừng lịch sử này, những bài ca vang lên. Nhạc rừng và Lên ngàn của Hoàng Việt. Xuân chiến khu của Xuân Hồng. Đất nước trọn niềm vui của Hoàng Hà… và cả những bài ca của các nhạc sĩ trẻ quê Dương Minh Châu hôm nay nữa. Từng lúc, lời ca dẫn dắt cảm xúc người nghe song hành cùng lịch sử.

Dưới tán rừng lịch sử.

May mắn sao, lần này tôi lại gặp cả anh Hồng và chị Duyên, hai vợ chồng kỹ sư đầu tiên trồng cây dầu trên đất rừng lịch sử Dương Minh Châu. Từ 5 ha đầu tiên sống năm đầu, đến 100 ha năm thứ hai (1982- 1983), để đến hôm nay đã tái sinh cả một cánh rừng dầu ba bốn tầng cây và dây leo vấn vít. Ý nghĩa thì vô chừng, ngoài chuyện đây đã trở thành vườn dầu giống quốc gia duy nhất. Dù họ đã ở một thành phố biển xa. Nhưng, khi Dương Minh Châu, khi rừng lịch sử có sự kiện là họ lại trở về.

Và tôi tin, ai đã từng gắn bó, hay chỉ từng biết đến Dương Minh Châu thôi… là cũng vội trở về như anh Hồng, chị Duyên; như tôi và như bạn. Chúng ta cùng đi trên các lối mòn di tích căn cứ địa xưa, hoặc lên bờ đập Lòng Hồ, mà ngắm mặt hồ mênh mông như biển, để nghe dòng máu chảy trong mình cũng râm ran lịch sử, vọng về từ quá khứ hào hùng Đất mẹ Dương Minh Châu.

Nguyễn Quốc Việt