Người Cor nói chung và người Cor huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam nói riêng có một hệ thống các nhạc cụ phong phú, sinh động và giàu sức biểu cảm... Bên cạnh cồng chiêng, các loại nhạc cụ truyền thống như: đàn Vơ ró, đàn Kađlóc, kèn A máp, sáo Tà lía, kèn Ra ngoái (kèn môi)... Đặc biệt nhất là loại đàn đá được xem là nhạc cụ cổ xưa nhất của người Cor vùng Bắc Trà My tỉnh Quảng Nam.

Cho đến nay, người ta đã phát hiện ra cả chục bộ đàn đá ở nhiều địa bàn khác nhau như đàn đá Khánh Sơn (Khánh Hòa), Bác Ái (Ninh Thuận), đàn đá Lộc Hòa (Lâm Đồng), đàn đá Ndut Liêng Krăk (Đăk Lăk), đàn đá Đăk Kar (Đăk Nông)... Người Cor ở Bắc Trà My (Quảng Nam) trong quá trình lao động và sản xuất ở ngoài nương rẫy, người Cor đã phát hiện ra nhiều loại đá mà khi gõ vào đá phát ra âm thanh nghe rất hay và họ đã nghiên cứu và sáng tạo ra loại nhạc cụ độc đáo này và cũng biết sử dụng đàn đá (Phau) trong lễ hội hoặc trong sinh hoạt, vui chơi của cộng đồng nhưng đó chỉ là thanh đá được nhặt ngẫu nhiên ở sông suối về chứ không phải nhạc cụ của người tiền sử.

Người Cor đã tập hợp được 7 loại đá khác nhau, đàn đá được họ lấy từ các sông khe suối... Từ đó, họ đã mày mò sáng chế ra một loại đàn gọi là Phau. Ban đầu, những phiếng đá được buộc dây, treo cạnh suối nước, có kết nối với thanh gỗ đặt dưới suối. Khi nước chảy mạnh, các phiến đá chuyển động, va chạm nhau, tạo nên nhiều âm thanh. Đồng bào sử dụng âm thanh này để đuổi các loại chim, thú, bảo vệ nương rẫy, mùa màng.

Theo quan niệm của người Cor, đàn đá là vật thiêng liêng và được quý trọng. Thường được họ cất giấu nơi kín đáo, phụ nữ, con gái không được bước qua, nếu không, đàn đá sẽ không còn giữ được âm thanh kỳ diệu như trước nữa.

Điều thú vị và kỳ diệu nhất là thang âm của những bộ đàn đá tiền sử hoàn toàn tương ứng với thang âm thanh cồng chiêng của các dân tộc Tây Nguyên bây giờ. Từ nhạc đá, qua hàng nghìn năm, người Cor vẫn giữ cái hồn của âm thanh mộc mạc của thời tiền sử.

Người Cor ở Bắc Trà My, Quảng Nam cho đến hôm nay vẫn biết cách diễn tấu bộ đàn đá cổ xưa của tổ tiên mình. Khi đưa bộ đàn đá về làng, họ đánh đàn đá. Đó là những âm thanh quen thuộc trong các nhiều lễ hội truyền thống tưng bừng của cộng đồng như: Lễ ăn mừng lúa mới (Xa-pa-nưu), Lễ ăn mừng nhà mới (Xa-như-ra-vát), Lễ hội ăn trâu huê (Xa-ố-piêu), Tết mùa (Xa-a-ní)... để cúng và cầu cho thần linh, Ma tốt (Ka-mút-lá ep), ông bà, tổ tiên... Đó chính là những âm thanh điệu múa dân gian Ka đấu truyền thống.

K.D (st)