Chở con đi mua lồng đèn trung thu khi phố vừa lên đèn. Những dãy phố quanh năm trầm lắng bỗng nhộn nhịp và rực rỡ những ánh đèn của tuổi thơ đón hội rằm tháng Tám. Cô bán hàng đon đả hỏi anh muốn mua lồng đèn nào cho cháu. Đây có loại lồng đèn búp bê thắp sáng bằng pin… hay lồng đèn mèo máy Đô rê mon. Mỗi loại một kiểu dáng, một màu sắc khác nhau.

-Con gái ơi! Con chọn đi nhé!

Tôi hỏi vậy chứ hồi bé như con, tôi đâu có lựa chọn lồng đèn gì vào mấy mùa Trung thu. Hồi xưa, mà cũng không xưa lắm, khoảng chừng ba mươi năm trước, thời tôi trạc tuổi con gái bây giờ, người ta không có bán đèn Trung thu như ngày nay.

-Vậy hồi đó không có đèn Trung thu hả ba?

- Có chứ con! Trẻ con thời nào cũng có đèn lồng, cũng được yêu thương con ạ!

Hồi đó, nhà ai cũng nghèo nhưng còn non một tháng đến Trung thu đã nghe rộn ràng lắm rồi. Các gia đình trong xóm bắt đầu làm đèn lồng cho con cháu trong nhà bằng những vật dụng có thể tìm được quanh nhà. Thường đàn ông trong gia đình lãnh phần chặt trúc, vót nan. Những chiếc nan trúc được chuốt sao cho vừa mỏng manh để có thể uốn tạo hình vừa bảo đảm độ chắc chắn của khung lồng đèn.

Phổ biến nhất là lồng đèn ông sao vì không cầu kỳ, đơn giản dễ thực hiện. Sáu cặp nan được dùng kẽm cố định trước một đầu, ghép vào nhau tạo thành hình một ngôi sao năm cánh. Vậy là được một mặt chiếc lồng đèn. Mặt còn lại cũng làm tương tự rồi đính chặt gốc của hai mặt ngôi sao vào nhau.

Những lóng trúc được tiện bằng nhau được chèn vào khung để chiếc khung vồng lên và có chỗ để xoắn kẽm làm đế cắm đèn cầy. Đã đến lúc cần bàn tay khéo léo của các bà, các mẹ đó là dán giấy kiếng lên phần khung đèn. Đôi bàn tay khéo léo chọn giấy kiếng đủ màu để trang trí cho đèn. Sau khi dán giấy kiếng xong sẽ đem lồng đèn ra phơi nắng cho giấy kiếng bọc lồng đèn căng bóng và đẹp mắt hơn.

Hồi đó, không có đèn cầy đủ thứ màu, đủ kiểu như bây giờ, càng không có đèn cầy thơm. Nếu không có tiền mua đèn cầy thắp cho lồng đèn thì tận dụng lại phần nến chảy do đã thắp những đêm cắt điện. Những mẩu nến vụn được bỏ vào trong một cái nồi cũ đun cho tan chảy.

Những nhánh trúc rỗng ruột được bỏ thêm sợi chỉ may bao vào làm tim. Khi đèn cầy tan chảy cứ rót vào ống trúc. Đợi khi phần nến đông đặc lại, chẻ bỏ phần ống trúc bên ngoài. Vậy là đã có đèn cầy sẵn sàng cho những ngày Trung thu.

Chiều. Sau bữa cơm, những đứa trẻ trong xóm sẽ gọi nhau để cùng đi rước đèn quanh những con đường trong xóm. Những chú đom đóm cũng hồ hởi thắp những đốm sáng lập loè trong đêm. Vừa đi, bọn trẻ vừa hát: “Tết Trung thu rước đèn đi chơi. Em rước đèn đi khắp phố phường...” hay “Một ông sao sáng, hai ông sáng sao...”.

Ban đầu chỉ vài ba lồng đèn của vài ba đứa trẻ rồi chỉ một lúc sau sẽ thu hút thêm nhiều đứa trẻ cùng nhau rước đèn. Không ai bảo ai cứ tuần tự kẻ trước người sau một cách trật tự. Có những khi đang cùng rước đèn, gió thổi mạnh chênh chao ngọn đèn cầy và cháy. Lúc đó, đứa trẻ chỉ còn biết tiếc vì lửa cháy rất nhanh mà khung và giấy dán bên ngoài đều rất dễ cháy.

Ngồi kể cho con nghe về đèn lồng xưa. Bất chợt những kỷ niệm ùa về. Mỗi thời mỗi khác. Con ngày nay sẽ thắp đèn Trung thu bằng pin, chiếc lồng đèn sáng choang có phát tiếng nhạc rất vui tai. Và mỗi đứa trẻ trong gia đình tự thắp đèn vui Trung thu chứ không có những sinh hoạt vui chơi tập thể như trẻ con trong xóm ngày trước.

Có thể rồi con cũng sẽ lưu giữ những kỷ niệm ngày nay để nhớ về trong những Tết Trung thu sau này. Cũng như ba dù thời gian đã qua rất lâu vẫn hoài niệm về mùa Trung thu cũ gắn với một thời tuổi thơ êm đềm.

Trương Quốc Toàn